Γενικά

Ο μητρικός θηλασμός είναι ένα αποκλειστικό προνόμιο της μητέρας και δε συμβαίνει τυχαία στη ζωή της. Είναι η κατάληξη μία σειράς μεταβολών, που αρχίζουν στη γυναίκα πριν εμφανιστεί η πρώτη έμμηνος ρύση. Ειδικές ορμόνες που παράγονται στις ωοθήκες είναι υπεύθυνες για αυτές τις μεταβολές και την προετοιμασία του μαστού για τη λειτουργία παραγωγής του γάλακτος.

Ο μαστός είναι ένας μαζικός αδένας, ο οποίος κάτω από την επίδραση των οιστρογόνων, κατά τη διάρκεια της κύησης, αυξάνει το βάρος του περίπου κατά 400 γραμμάρια, ενώ διπλασιάζεται η αιμάτωσή του. Ο μαστός αποτελείται από το παρέγχυμα και το στρώμα. Το παρέγχυμα αποτελείται από τις κυψελίδες, τα λόβια, που σχηματίζονται από πολλές κυψελίδες, του λοβούς, που αποτελούνται από πολλά λόβια και τους γαλακτοφόρους πόρους. Το στρώμα αποτελείται από το συνδετικό ιστό, τα αιμοφόρα, τα λεμφοφόρα αγγεία και τα νεύρα. Ο μαστός καλύπτεται με δέρμα που είναι λεπτό και ελαστικό και περιλαμβάνει τη θηλή, τη θηλαία άλω, δηλαδή τη σκούρα περιοχή γύρω από τη θηλή και το γενικό δέρμα. Κατά την κύηση η αύξηση βάρους του μαστού οφείλεται στην αύξηση και ανάπτυξη των γαλακτοφόρων πόρων, στην ανάτπυξη των λοβών του αδένα και στην υπερπλασία των επιθηλιακών κυττάρων των κυψελίδων.

Η έκκριση γάλακτος δεν είναι τίποτε άλλο από τη μετατροπή των αμινοξέων, των ιχνοστοιχείων, των λιπιδίων, της γλυκόζης και άλλων συστατικών του πλάσματος, σε καζεΐνη, γαλακτοσφαιρίνες, γαλακτολιπίδια, λακτόζη και διάφορα άλλα συστατικά του γάλακτος. Η τροποποίηση αυτών των συστατικών του πλάσματος και η απέκκρισή τους γίνεται από το εκκριτικό επιθήλιο του μαζικού αδένα, που βρίσκεται υπό τον έλεγχο της προλακτίνης.

Κατά το θηλασμό, με τις θηλαστικές κινήσεις ενεργοποιείται το αντανακλαστικό απευλευθέρωσης ωκυτοκίνης από την υπόφυση και προκαλείται σύσπαση των κυττάρων των εκφορητικών πόρων του μαζικού αδένα και διευκολύνεται η αποτελεσματικότητα των θηλαστικών κινήσεων. Δηλαδή την εντολή για την έναρξη της παραγωγής γάλακτος τη δίνει το μωρό με το θήλασμα καθώς στέλνει μήνυμα στον εγκέφαλο με τη νευρική οδό. Στη συνέχεια ελευθερώνονται από την υπόφυση οι ορμόνες προλακτίνη και ωκυτοκίνη, οι ορμόνες αυτές μεταφέρονται με το αίμα στο μαστό και με την προλακτίνη παράγεται το γάλα στις κυψελίδες, ενώ με την ωκυτοκίνη προωθείται στους γαλακτοφόρους πόρους και τη θηλή. Το νεογνό έλκει τη θηλή στο στόμα του, τοποθετώντας τα χείλη στην περιφέρεια της άλω, ενώ τα ούλα του αγκιστρώνονται σε αυτή. Στη συνέχεια κρατά τη θηλή στην υπερώα, όπου τη συγκρατεί με τη γλώσσα και την πιέζει, ώστε να προωθήσει το γάλα στο πίσω τμήμα της στοματικής κοιλότητας και να το καταπιεί. Σε κάθε θηλασμό πρέπει να προσφέρονται και οι δύο μαστοί. Είναι σκόπιμο ωστόσο να σημειωθεί ότι με 5 λεπτά θηλασμού, το νεογνό λαμβάνει τα 2/3 περίπου του γάλακτος, που περιέχει κάθε μαστός. Το νεογνό θηλάζει περίπου 15-20 λεπτά. Εάν δεν αδειάσει το μαστό της μητέρας σε ένα γεύμα, πρέπει εκείνη να τον εκθλίβει μετά το τέλος του θηλασμού. Το νεογνό είτε εναλλάσει τους μαστούς, θηλάζοντας μέσα στα 20 λεπτά και από τους δύο, είτε θηλάζει τη μία φορά από τον ένα μαστό και την άλλη από τον άλλο εναλλάξ.

Γενικοί κανόνες για επιτυχή θηλασμό

Κάποιοι γενικοί κανόνες για επιτυχή θηλασμό είναι οι ακόλουθοι
1. Η ενημέρωση της μητέρας για τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού
2. Η άμεση τοποθέτηση του νεογνού στο στήθος της μητέρας, ο θηλασμός πρέπει να αρχίζει, εάν είναι δυνατό, το πρώτο ημίωρο μετά τον τοκετό, με τη βοήθεια εκπαιδευμένου προσωπικού
3. Η τήρηση της συχνότητας του θηλασμού ανάλογα με τις απαιτήσεις του νεογνού, η φύση έχει προβλέψει ώστε η παραγωγή του μητρικού γάλακτος να είναι ανάλογη με τις ανάγκες του νεογέννητου και του βρέφους, ανεξαρτήτως του μεγέθους του μαστού, το οποίο δεν παίζει ρόλο στην ικανότητα παραγωγής γάλακτος
4. Η εκπαίδευση της μητέρας στην τέχνη του θηλασμού και στη διατήρηση της γαλουχίας
5. Το καλύτερο ερέθισμα για την παραγωγή γάλακτος είναι η κένωση και των δύο μαστών
6. Η χορήγηση στο νεογέννητο μόνο μητρικού γάλακτος και η αποφυγή συμπληρώματος ξένου γάλακτος, εκτός και αν συντρέχει ειδικός ιατρικός λόγος, που το επιβάλλει.
7. Η αυστηρή τήρηση κανόνων καθαριότητας, όπως πλύσιμο της θηλής και των χεριών της μητέρας, πριν το θηλασμό, προστατεύει από επιπλοκές, που μπορεί να επηρεάσουν τον θηλασμό
8. Η σωστή στάση τόσο της μητέρας, όσο και του παιδιού. Η μητέρα πρέπει να κρατά σωστά το διογκωμένο μαστό, ώστε να μην αποφράσσονται από αυτόν τα ρουθούνια του νεογνού
9. Η εξήγηση προς τη μητέρα ότι οι δυσκολίες, που τυχόν παρουσιάζονται στην αρχή είναι φυσιολογικές και ξεπερνώνται σιγά σιγά, ώστε να αποφευχθεί η ανάπτυξη του αισθήματος απογοήτευσης, το οποίο θα οδηγήσει στην αποτυχία του θηλασμού.

Τα κριτήρια για την επιτυχία του θηλασμού από την πλευρά του νεογνού είναι τα ικανοποιητικά διαστήματα ύπνου του, η αύξηση βάρους του και οι φυσιολογικές κενώσεις, ενώ από τη μητέρα είναι η απουσία παθολογικών εκδηλώσεων.

Τις τελευταίες εβδομάδες της εγκυμοσύνης και την 1η-4η ημέρα μετά τον τοκετό αποβάλλεται από το μαστό το πύαρ, ή πρωτόγαλα, που είναι η άριστη τροφή του νεογνού για τις πρώτες ημέρες. Είναι κίτρινο, αλκαλικής αντίδρασης, με υψηλό ειδικό βάρος, με μεγάλη περιέκτικότητα σε πρωτείνη, βιταμίνη Α, άλλατα νατρίου και φωσφόρου, αντισώματα και λευκοκύτταρα. Εχει μικρή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και λίπη και χαρακτηρίζεται από καθαρτική δράση, ενώ συντελεί στον καθαρισμό του γαστρεντερικού σωλήνα του νεογνού, την αποβολή του μυκωνίου και την εγκατάσταση φυσιολογικής χλωρίδας στο έντερό του. Μετά την τρίτη περίπου ημέρα από τον τοκετό το πύαρ γίνεται μεταβατικό γάλα και μετά την έβδομη σε δέκατη ημέρα γίνεται ώριμο γάλα. Το χρώμα του είναι άσπρο και η σύστασή του πιο λεπτόρευστη από το πύαρ. Παράγεται σε μεγαλύτερη ποσότητα από το πύαρ και δίνει περισσότερη ενέργεια. Περιέχει μοναδική αναλογία σε λευκώματα, λίπη, υδατάνθρακες, άλατα, βιταμίνες, αντισώματα και είναι αναντικατάστατη τροφή για το νεογέννητο.

Πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού

Για το παιδί

1. Ιδανική σύνθση γάλακτος για τη σωματική του ανάπτυξη
2. Χορήγηση έτοιμων αντισωμάτων και αντιφλεγμονωδών παραγόντων, με αποτέλεσμα την προστασία από λοιμώξεις του αναπνευστικού και γαστρεντερικού συστήματος και από ιώσεις.
3. Πρόληψη αλλεργικών καταστάσεων και προστασία από αναιμίες
4. Αύξηση της επιβίωσης των πρόωρων. Ειδικά για τα πρόωρα είναι η ιδανική τροφή, καθώς τελευταίες έρευνες έδειξαν ότι το γάλα μητέρων που γεννούν πρόωρα έχει σημαντικά μεγαλύτερη περιεκτικότα λευκωμάτων από το γάλα μητέρων που γεννούν κανονικά
5. Ασηπτες συνθήκες σίτισης και σωστή θερμοκρασία χορηγούμενου γάλακτος, καθώς το μητρικό γάλα χορηγείται απ΄ευθείας από το μαστό της μητέρας
6. Αύξηση του δείκτη νοημοσύνης
7. Προστασία από κίνδυνο νεανικού διαβήτη
8. Ελάττωση της συχνότητας του παιδικού καρκίνου
9. Βελτίωση του λόγου σε παιδιά με σχιστίες
10. Μείωση της τερηδόνας
11. Πρόληψη παχυσαρκίας
12. Πρόληψη για μελλοντικό κίνδυνο στεφανιαίας νόσου
13. Η πιο κατάλληλη τροφή για πολλές ασθένειες της νεογνικής και βρεφικής ηλικίας, όπως είναι το σύνδρομο δευσαπορρόφησης, η δυσανεξία στο γάλα αγελάδος, η επίμονη διάρροια, η ελκώδης κολίτιδα, η νεκρωτική εντεροκολίτιδα, οι χειρουργικές επεμβάσεις του πεπτικού, η σηψαιμία, η ανεπάρκεια της I.G.A ανοσοσφαιρίνης, η μεταμόσχευση μυελού των οστών.
14. Συμβάλει στην ηρεμία του βρέφους λόγω ειδικής ορμόνης που περιέχει
15. Συμβάλει στην καλή ψυχική υγεία λόγω του ψυχικού δεσμού που αναπτύσσεται ανάμεσα στη μητέρα και το νεογνό.

Για τη μητέρα

1. Ταχεία παλινδρόμηση της μήτρας της λεχωίδας
2. Προστασία από καρκίνο του μαστού
3. Μείωση της συχνότητας καρκίνου του ενδομητρίου
4. Προστασία από οστεοπόρωση
5. Σε σημαντικό ποσοστό (75%) προφύλαξη από σύντομη νέα εγκυμοσύνη
6. Ευκολότερη απώλεια του βάρους, που αποκτήθηκε κατά την εγκυμοσύνη, καθώς το αποθηκευμένο λίπος
καίγεται για την παραγωγή γάλακτος
7. Ψυχική ολοκλήρωση ως γυναίκα-μητέρα
8. Ευκολία στη σίτιση του παιδιού
9. Οικονομία

Αντενδείξεις

Οι αντενδείξεις του μητρικού θηλασμού είναι ελάχιστες και περιλαμβάνουν

α. Τη βαρειά νόσο της μητέρας (αναπνευστική, καρδιακή, νεφρική, λοιμώδη, όπως η φυματίωση, οι νεοπλασίες)
β. Τη λήψη από τη μητέρα ορισμένων φαρμάκων, όπως κυτταροστατικών-χημειοθεραπευτικών, αντιθυροειδικών, φαινυλβουταζόνης και άλλων και
γ. Παθήσεις από το μαστό, όπως φλεγμονή και σοβαρή μαστίτιδα, ή η έλλειψη θηλής, η εισολκή της θηλής και η επίπεδη θηλή.

Διαβάστε επίσης

• Όταν το μωρό μας αρρωσταίνει…
• Γιατί οι γυναίκες κλαίνε περισσότερο από τους άνδρες;
• Επώδυνη οδοντοφυϊα στα βρέφη και Ομοιοπαθητική
• Μητρικός θηλασμός, το πρώτο ανθρώπινο δικαίωμα
• WHO: πολύτιμος ο μητρικός θηλασμός