Είναι ανάγκη να σταθμίζεται εάν το θεραπευτικό αποτέλεσμα του εκάστοτε φαρμάκου σε σχέση με τις ενδεχόμενες βλάβες στο έμβρυο και τους κινδύνους της μητέρας, δικαιολογεί τη χορήγησή του ή όχι.

Γενικά

Η επίδραση των φαρμάκων στο έμβρυο ή στο νεογέννητο εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως τη δράση του φαρμάκου, τη δόση και τη διάρκεια χορήγησής του, την τάση διαφόρων φαρμάκων να αθροίζονται σε ορισμένους ιστούς του εμβρύου, όπου δρούν προκαλώντας διάφορες βλάβες, την ηλικία της κύησης κατά την οποία χορηγείται το φάρμακο, δεδομένου ότι η μεγαλύτερη οργανογένεση γίνεται μεταξύ της 3ης με 14η εβδομάδα, ενώ οι εγκεφαλικοί νευρώνες αναπτύσσονται μεταξύ της 10ης με 18η εβδομάδα, το γονότυπο της μητέρας και του εμβρύου, το ποσοστό συγκέντρωσης του φαρμάκου στην εμβρυική κυκλοφορία.

Μηχανισμός δράσης

Οι μηχανισμοί με τους οποίους ασκούν τη δράση τους τα διάφορα φάρμακα είναι είτε απευθείας στο έμβρυο, είτε μέσω της αιμάτωσης και λειτουργίας του πλακούντα, είτε μέσω της γενικότερης επίδρασης που δημιουργούν στον οργανισμό της μητέρας, είτε μέσω του πατρικού παράγοντα. Τα περισσότερα φάρμακα διέρχονται τον πλακούντα με παθητική διάχυση. Δεδομένου δε ότι η σύσταση του πλακούντα αποτελείται από λιποπρωτεινικές μεμβράνες είναι πιο εύκολα διαπερατές οι ουσίες με μεγάλη λιποδιαλυτότητα, μικρό ιονισμό και μικρό μοριακό βάρος, σε σχέση με τις ουσίες που μεταβολίζονται στο ήπαρ της μητέρας και γίνονται υδατοδιαλυτές, με αποτέλεσμα να διέρχονται στο έμβρυο δυσκολότερα. Τα φάρμακα τα οποία μεταβολίζονται στο έμβρυο διέρχονται για τον ίδιο λόγο δύσκολα τον πλακούντα προς τη μητέρα με αποτέλεσμα να αποβάλονται στο αμνιακό υγρό, στο οποίο και εμφανίζουν αυξημένη συγκέντρωση.

Πτητικά αναισθητικά

Τα πτητικά αναισθητικά διέρχονται πολύ εύκολα τον πλακούντα. Για το λόγο αυτό οι γυναίκες που εργάζονται σε χειρουργείο, που προσλαμβάνουν καθημερινά μικρές συχνές δόσεις, έχουν διπλάσιο κίνδυνο για αυτόματες αποβολές, ενώ αυξάνεται το ποσοστό συγγενών ανωμαλιών του καρδιαγγειακού συστήματος. Σημειωτέον ότι μέσω του πατρικού παράγοντα συγγενείς ανωμαλίες παρουσιάζουν σε αυξημένο ποσοστό και τα έμβρυα ανδρών αναισθησιολόγων.

Ναρκωτικά αναλγητικά

Τα ναρκωτικά αναλγητικά που χορηγούνται κατά τη διάρκεια της κύησης ευθύνονται για αύξηση του ποσοστού λιποβαρών νεογέννητων ενώ είναι πιθανή και η εμφάνιση στερητικού συνδρόμου. Σύνδρομο στέρησης στα νεογέννητα επιφέρει και η χορήγηση βαρβιτουρικών, τα οποία θεωρούνται ότι ευθύνονται και για διαπλαστικές ανωμαλίες του εμβρύου.

Αντιεπιληπτικά

Τα αντιεπιληπτικά φάρμακα ευθύνονται για διαπλαστικές ανωμαλίες του εμβρύου, όπως λαχώχειλο, λυκόστομα, πνευματική καθηστέρηση και συγγενείς καρδιοπάθειες.

Αντιπυρετικά – αναλγητικά

Τα διάφορα αντιπυρετικά αναλγητικά ενοχοποιούνται για αύξηση του ποσοστού εμφάνισης λιποβαρών νεογέννητων, ενδομητρίου θανάτου και νεογνικής θνησιμότητας.

Αντιυπερτασικά

Τα υποτασικά φάρμακα επιφέρουν μείωση της θερμοκρασίας του σώματος του εμβρύου και λήθαργο με ρινική συμφόρηση.

Αντιθυρεοειδικά

Η θεραπεία με τα αντιθυρεοειδικά φάρμακα καρβιμαζόλη και θυροξίνη δεν επιφέρει δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα του εμβρύου ή του νεογνού, ενώ τα ιωδιούχα σκευάσματα ευθύνονται για αύξηση του ποσοστού εμβυικής βρογχοκήλης.

Κυτταροστατικά

Τα διάφορα κυτταροστατικά φάρμακα, όταν χορηγούνται στο πρώτο και δεύτερο τρίμηνο της κύησης επιφέρουν αυτόματες αποβολές και σοβαρές διαπλαστικές ανωμαλίες του εμβρύου, σκελετικές και ανωμαλίες του κεντρικού νευρικού συστήματος, ενώ όταν χορηγούνται στο τρίτο τρίμηνο της κύησης προκαλούν σε μεγάλο ποσοστό ανάπτυξη λιποβαρών εμβρύων.

Προγεστερινοειδή – αντισυλληπτικά

Τα προγεστερινοειδή προκαλούν αρρενοποίηση των εξωτερικών γεννητικών οργάνων των θήλεων εμβρύων ενώ ο συνδυασμός τους με οιστρογόνα, εκ λάθους ως αντισυλληπτική αγωγή ενοχοποιείται για διαπλαστικές ανωμαλίες όπως μηνιγγομυελοκήλη, υδροκεφαλία, ανωμαλίες κάτω άκρων και μετατόπιση μεγάλων αγγειακών στελεχών της καρδιάς. Τα φάρμακα που δίδονται σε περίπτωση υπερέμεσης της κύησης είναι ακίνδυνα.

Αντιβιοτικά

Ολα τα αντιβιοτικά διέρχονται τον πλακούντα και ενδέχεται να έχουν τοξική επίδραση στο έμβρυο και στο νεογνό. Ιδιαίτερα οι σουλφοναμίδες ασκούν πιθανώς ασθενή τερατογόνο δράση και κίνδυνο εγκατάστασης πυρηνικού ίκτερου στο έμβρυο. Σημειωτέον ότι ορισμένα αντιβιοτικά μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές και στη μητέρα, όπως οι τετρακυκλίνες οι οποίες ενδέχεται εάν χορηγηθούν ενδοφλεβίως να προκαλέσουν ναυτία, έμετο, ίκτερο, ολιγοουρία, οξέωση, αζωθαιμία, λιπώδη εκφύλιση του ήπατος, παγκρεατίτιδα ή και θάνατο. Για αυτό σε κάθε περίπτωση πρέπει να δίδονται αποκλειστικά από το στόμα και σε συγκεκριμένες δόσεις.

Γενικά πάντως υπάρχει η αντίληψη ότι όλα τα φάρμακα διέρχονται σε όλες τις εβδομάδες κύησης τον πλακουντιακό φραγμό ενώ σε κάθε περίπτωση είναι ανάγκη να σταθμίζεται εάν το θεραπευτικό αποτέλεσμα του εκάστοτε φαρμάκου σε σχέση με τις ενδεχόμενες βλάβες στο έμβρυο και τους κινδύνους της μητέρας, δικαιολογεί τη χορήγησή του ή όχι.

Διαβάστε επίσης

• Αν σκέφτεστε να μείνετε έγκυος…
• Οι πόνοι της περιόδου
• Αν έχετε έλκος (στομάχου ή δωδεκαδακτύλου), ποιά φάρμακα πρέπει να αποφεύγονται;
• Παρενέργειες και ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων
• Φαρμακογενής βήχας