Γενικά

Κατά τη διάρκεια της κύησης είναι πολλοί οι εξωγενείς παράγοντες οι οποίοι μπορεί να απειλούν τόσο τη μητέρα όσο και το έμβρυο. Ορισμένοι από αυτούς, μπορεί να είναι τόσο σημαντικοί και ο κίνδυνος πρόκλησης βλάβης στη μητέρα ή στο έμβρυο, εξ΄αιτίας τους, να είναι τόσο πιθανός, ώστε η συγκεκριμένη κύηση να περιλαμβάνεται στις περιπτώσεις κυήσεων υψηλού κινδύνου. Παρατίθενται ορισμένοι σημαντικοί βλαπτικοί παράγοντες και οι κίνδυνοι που απορρέουν από αυτούς.

Αλκοόλ

Το αλκοόλ αυξάνει αφενός τον κίνδυνο αποβολών και αφετέρου τον κίνδυνο εμφάνισης συγγενών ανωμαλιών. Υπάρχει το λεγόμενο Εμβρυικό Αλκοολικό Σύνδρομο (Fetal Alcohol Syndrome – FAS), το οποίο εμφανίζεται σε περιπτώσεις κατάχρησης οινοπνεύματος, δηλαδή λήψη ποσότητας άνω των 42 γραμμαρίων καθαρού οινοπνεύματος ημερησίως. Το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από λειτουργικές και ανατομικές ανωμαλίες διαφόρων συστημάτων και συγκεκριμένα προκαλεί
α. υπολειπόμενη ανάπτυξη του εμβρύου,
β. ανωμαλίες του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως μικροκεφαλία, διαταραχές συμπεριφοράς, διαταραχές της προσοχής και υπερκινητικότητα στην παιδική ηλικία, ελαφρά έως και μέτρια πνευματική καθυστέρηση
γ. υποπλασία του προσώπου στη μέση περιοχή, που εμφανίζεται με μικρή μύτη, λεπτά τα άνω χείλη του στόματος και μικρούς οφθαλμούς.

Οταν η έκθεση στο οινόπνευμα είναι μικρότερη, μπορεί να εμφανιστούν συγγενείς ανωμαλίες κυρίως από την καρδιά και τους νεφρούς. Επιπλέον εκτός από τα ανωτέρω ο αλκοολισμός κατά την κύηση σχετίζεται με αυξημένο ποσοστό αυτομάτων αποβολών και ύπαρξη πλακούντων, με βάρος μικρότερο από το φυσιολογικό. Μέχρι σήμερα δεν έχει προσδιορισθεί κάποια ποσότητα οινοπνεύματος, η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί ασφαλής δόση για το έμβρυο, καθώς το βέβαιο είναι ότι η αιθανόλη διαπερνάει τον πλακούντα και εμφανίζεται στην εμβρυική κυκλοφορία με την ίδια συγκέντρωση που εμφανίζεται στην κυκλοφορία της μητέρας.

Κάπνισμα

Το κάπνισμα έχει ενοχοποιηθεί για αύξηση των αυτομάτων αποβολών, της πρόωρης αποκόλλησης του πλακούντα, του προδρομικού πλακούνται, της πρώιμης ρήξςη των υμένων του εμβρύου,των πρόωρων τοκετών, της γέννησης λιποβαρών νεογνών και της περιγεννητικής θνησιμότητας. Επιπλέον η νικοτίνη ενοχοποιείται ότι σχετίζεται και με το σύνδρομο αιφνιδίου θανάτου των βρεφών και με διαταραχές της συμπεριφοράς των παιδιών. Ο αριθμός των επιπλοκών αυξάνεται ευθέως ανάλογα με τον αριθμό των τσιγάρων, που καταναλώνονται σε ημερήσια βάση. Κατά τη διάρκεια του καπνίσματος προκαλείται ένωση μεταξύ του μονοξειδίου του άνθρακα και της αιμοσφαιρίνης του αίματος και κατά συνέπεια μειώνεται η προσαγωγή του οξυγόνου στο έμβρυο, επιπλέον εξαιτίας της νικοτίνης ελαττώνεται η παροχή αίματος στη μήτρα, ενώ η παρουσία ενώσεων θείου και κυανίου μειώνει την ενδοκυτταρική κατανάλωση του οξυγόνου. Ουσίες δε που υπάρχουν στο τσιγάρο, όπως το κάδμιο και οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες επηρεάζουν ακόμα και τη λειτουργία του πλακούντα.

Ναρκωτικά

Η χρήση ναρκωτικών, όπως η κοκαΐνη, τα παραισθησιογόνα και η μαριχουάνα είναι ιδιαίτερα βλαπτική για την εγκυμοσύνη. Τα ναρκωτικά κατά τη διάρκεια της κύησης αυξάνουν για τη μητέρα και τον κίνδυνο εμφάνισης άλλων νοσημάτων ή επιπλοκών, κυρίως λόγω της πλημμελούς φροντίδας της προσωπικής της ζωής. Ετσι η εξαρτημένη γυναίκα μπορεί να εμφανίσει σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως σύφιλη, βλεννόρροια, AIDS, μπορεί να εμφανίσει λοιμώξεις του ουροποιητικού και αναιμία, εξαιτίας του υποσιτιμσμού της. Οι έγκυες δε που κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών πρέπει να υποβάλονται συχνά σε ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις για έλεγχο χλαμυδιακής και ερπητικής λοίμωξης, για προσδιορισμού του φυλλικού οξέος, της ουρίας, κρεατινίνης, αντισωμάττων ηπατίτιδας, ενώ απαιτείται διενέργεια καλλιέργειας ούρων ανά δίμηνο.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες που κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών παρουσιάζουν αμηνόρροια, γεγονός που καθιστά πολύ δύσκολο τον ακριβή προσδιορισμό της πραγματικής ηλικίας κύησης και για το λόγο αυτό συνιστάται συχνός και έγκαιρος υπερηχογραφικός έλεγχος.

Από άποψη δράσης προς το έμβρυο τα ναρκωτικά διέρχονται τον πλακούντα και ασκούν άμεση επίδραση σε αυτό. Οι περισσότερες από αυτές τις ουσίες προκαλούν αγγειοσύσπαση στα αγγεία της εμβρυοπλακουντιακής μονάδας, γεγονός που συνεπάγεται την μειωμένη προσαγωγή θρεπτικών ουσιών και οξυγόνου. Η πορεία της κύησης και του τοκετού συνήθως παρουσιάζει πλήθος επιπλοκών όπως είναι ο οξύς ή ο πρόωρος τοκετός, η αυτόματη αποβολή, η πρόωρη ρήξη των υμένων, η πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα, ακόμα και η ρήξη της μήτρας. Το δε έμβρυο συνήθως είναι υπολειπόμενου βάρους ενώ μετά τη γέννησή του κατά κανόνα εκδηλώνει συμπτώματα στερητικού συνδρόμου. Ιδιαίτερα καταστροφικές είναι οι συνέπειες της κοκαΐνης, ειδικά της κρυσταλλοειδούς μορφής της (crack). Λόγω της αγγειοσύσπασης που προκαλεί επιφέρει υπέρταση, ταχυκαρδία, στηθάγχη ή εμφράγματα μυοκαρδίου, εγκεφαλικές θρομβώσης ακόμη και θάνατο. Είναι 3 φορές πιο θανατηφόρος από την ηρωΐνη, η δε αποδόμησή της από έμβρυο δεν είναι εφικτή επειδή το ήπαρ του εμβρύου είναι ανώριμο. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται ότι ενώ στο ενήλικα αποβάλλεται εντός 1-2 ημερών στο έμβρυο αποβάλλεται εντός 4-6 ημερών. Τα παιδιά που προέρχονται από μητέρες-χρήστριες κοκαΐνης μπορεί να παρουσιάσουν ψυχοκινητικές διαταραχές και σύνδρομο αιφνιδίου θανάτου της παιδικής ηλικίας. Η θεραπευτική προσέγγιση αυτών των γυναικών απαιτεί μείωση της ψυχοσωματικής κόπωσης, ανάγκη κατανόησης της συχνής παρακολούθησης της κύησης και χρησιμοποίηση ειδικευμένου ιατρικού προσωπικού.

Η προσπάθεια οξείας διακοπής των ναρκωτικών ουσιών δεν είναι δόκιμη καθώς ενεργοποιεί πλήθος επιπτώσεων όπως οξεία αποστέρηση μητέρας και εμβρύου, ενδομήτρια υπερδραστηριότητα του εμβρύου και εμβρυικούς σπασμούς, έξοδο μηκωνίου και ενδομήτριο ή νεογνικό θάνατο. Η θεραπευτική αντιμετώπιση απαιτεί κατ’ αρχάς την αντικατάσταση των ναρκωτικών ουσιών από μεγάλες δόσεις μεθαδόνης, οι οποίες σταδιακά και βαθμιαία ελαττώνονται, με στόχο τη επίτευξη της μεγαλύτερης μείωσης έως τον τοκετό. Για το νοεγνό η θεραπεία του στερητικού συνδρόμου πρέπει να αρχίσει το τρίτο 24ωρο από τη γέννησή του με χορήγηση μεθαδόνης ή διαζεπάμης.

Ακτινοβολία

Οι επιπτώσεις της ακτινοβολίας στο έμβρυο εξαρτώνται απόλυτα από τη δόση, στην οποία έχει εκτεθεί η γυναίκα. Συνήθως η αιτία έκθεσης μίας εγκύου στην ακτινοβολία είναι η διενέργεια ακτινογραφιών για διαγνωστικούς λόγους. Για το λόγο αυτό πρέπει να αποφεύγονται οι ακτινοβολίες στο δεύτερο μισό του εμμηνορρυσιακού κύκλου. Σε κάθε περίπτωση δόση μικρότερη των 5 rads θεωρείται ότι δεν είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για το έμβρυο ενώ είναι σε δόση άνω των 50 rads οι δυσμενείς επιπτώσεις είναι βέβαιες και σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ σοβαρές. Η κύρια βλαπτική επίδρασή της στο έμβρυο, που βρίσκεται στο στάδιο του μοριδίου ή βλαστιδίου είναι ο εμβρυικός θάνατος. Στην περίοδο της οργανογένεσης οι επιδράσεις είναι η υπολειπόμενη ανάπτυξη, συγγενείς ανωμαλίες και κυρίως ανωμαλίες του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως μικροκεφαλία και πνευματική καθυστέρηση, στείρωση. Στην προχωρημένη κύηση η ακτινοβολία σχετίζεται άρρηκτα με αυξημένη εμφάνιση λευχαιμίας και καρκινογένεσης.

Υπέρηχοι

Οι υπέρηχοι και τα μικροκύματα θεωρείται ότι επειδή δεν προκαλούν ιονισμό των ιστών, δεν προκαλούν και μεταβολή του DNA και κατά συνέπεια δεν ενοχοποιούνται για καρκινογένεση ή μεταλλάξεις των κυττάρων. Οι βιολογικές επιδράσεις τους η υπερθερμία (για τα μικροκύματα) και η υπερθερμία και οι μηχανικές επιδράσεις στους ιστούς, (για τους υπερήχους), δράση η οποία φαίνεται να είναι ακίνδυνη. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι οι υπέρηχοι ανάλογα με την τεχνική που ακολουθούν έχουν και διαφορετική παραγωγή ενέργειας. Διαφορετική παραγωγή έχει η απεικόνιση με realtime τεχνική και διαφορετική με συσκευές Doppler, όπου η δέσμη είναι ακίνητη ενώ συνήθως χρησιμοποιούνται υψηλότερες συχνότητες από τις κλασικές εφαρμογές απεικόνισης, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται μεγαλύτερη παραγωγή ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση πάντα η εφαρμογή των υπερήχων τόσο από πρακτική όσο και από θεωρητική άποψη είναι όχι μόνο αποδεκτή αλλά και ασφαλής. Κατά το ίδιο τρόπο δεν φαίνεται να συντρέχει ιδιαίτερος κίνδυνος για το έμβρυο από την πιθανή έκθεση της εγκύου σε μη ιονίζουσα ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (όπως ραντάρ, μικροκύματα τηλεφωνίας, φούρνοι μικροκυμάτων κλπ).

Φυσική άσκηση

Η φυσική άσκηση στις εγκύους πρέπει να γίνεται με μέτρο. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να προκαλεί ταχύπνοια και ταχυκαρδία μεγαλύτερη των 120 παλμών το λεπτό, ενώ σε κυήσεις υψηλού κινδύνου το όριο ασφαλείας είναι μεγαλύτερο. Ο λόγος είναι ότι κατά την εκτέλεση της φυσικής άσκησης η ροή του αίματος ανακατανέμεται και προκαλείται αγγειοσύσπαση, η οποία μειώνει την προσαγωγή του αίματος στα σπλάχνα και τους νεφρούς, ενώ η αιματική ροή μπορεί να μειωθεί έως και 80%, ανάλογα με την ένταση της άσκησης. Αυτή η διαδικασία είναι ενδεχόμενο να επηρεάζει και τη μήτρα.

Επιπλέον είναι γνωστό ότι κατά την εκτέλεση ασκήσεων η θερμοκρασία του σώματος αυξάνει, με ταυτόχρονη αύξηση της καρδιακής παροχής, καθώς για να αποβληθεί η θερμοκρασία διενεργείται διαστολή των αγγείων του δέρματος. ’μεση συνέπεια είναι η μετατόπιση μεγάλου όγκου του αίματος από τα σπλάχνα και τους νεφρούς στους γραμμωτούς μύες και στο δέρμα. Η έντονη άσκηση δημιουργεί παράκαμψη της ροής του αίματος από τη μήτρα με αποτέλεσμα να μειώνεται η θερμοκρασία του εμβρύου -η οποία σημειωτέον κανονικά είναι κατά 1 °C μεγαλύτερη της μητέρας- και να μειώνεται η μεταφορά οξυγόνου, με άμεση συνέπεια την επιβάρυνση της εμβρυικής καρδιακής λειτουργίας. Εξάλλου, η ανάπαυση έχει ευεργετικές συνέπειες στην κυκλοφορία του αίματος, στη μήτρα και τον πλακούντα.

Διαβάστε επίσης

• Ασκηση και διατροφή παράγοντες πρόληψης ρευματικών νοσημάτων
• Απαλλαγή γιατρών για μή διάγνωση τετραπληγίας σε έμβρυο
• Η υψηλή τιμή της αιμοσφαιρίνης της εγκύου, ίσως επηρεάζει το έμβρυο
• Διάγνωση της κύησης
• Η ναυτία της εγκυμοσύνης φαίνεται οτι είναι καλή για το έμβρυο