Φλεγμονώδεις νόσοι του παχέος εντέρου

Σύντομη περιγραφή – ορισμός

Σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται δύο κύριες παθήσεις, η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα. Οι δύο αυτές καταστάσεις μοιάζουν μεταξύ τους και αποδίδονται σε ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού μηχανισμού του πεπτικού σωλήνα. Η ελκώδης κολίτιδα περιορίζεται συνήθως στο παχύ έντερο και αφορά το βλεννογόνο (εσωτερικό τοίχωμα) του εντέρου, σ΄αντίθεση με τη νόσο του Crohn, που μπορεί να προσβάλλει όλο τον πεπτικό σωλήνα από το στόμα έως τον πρωκτό και όλο το πάχος του εντέρου.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα σχετίζονται κυρίως με τη φλεγμονή του εντέρου και περιλαμβάνουν διάρροια, αιμορραγία από το ορθό, τεινεσμό (επώδυνη προσπάθεια κένωσης) κοιλιακό άλγος, πυρετό, απώλεια βάρους. Μπορεί να προσβληθούν και άλλα όργανα, όπως το μυοσκελετικό σύστημα (αρθρίτιδα, σπονδυλίτιδα), το δέρμα (οζώδες ερύθημα), τα μάτια (ιριδίτιδα), το αιμοποιητικό σύστημα (αναιμία, θρομβοκυττάρωση), οι νεφροί (νεφρολιθίαση) και τα χοληφόρα (σκληρυντική χολαγγειΐτιδα, χολολιθίαση).

Διαφορές μεταξύ ελκώδους κολίτιδας και νόσου Crohn

Yπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις δύο παθήσεις. Η νόσος Crohn μπορεί να εμφανιστεί παντού στο πεπτικό, αλλά εντοπίζεται κυρίως στο λεπτό έντερο, σε μη συνεχή κατανομή (αφορά αποσπασματικά τμήματα), ενώ η ελκώδης κολίτις προσβάλλει κυρίως το ορθό και συνεχίζει κεντρικότερα, το πολύ έως τον τελικό ειλεό, με βλάβη συνεχή σε όλο το μήκος που εκδηλώνεται. Στη νόσο του Crohn είναι συχνά τα συρίγγια, οι στενώσεις τα περιπρωκτικά αποστήματα, οι ραγάδες, που σπάνια εμφανίζονται στην ελκώδη κολίτιδα. Τέλος η πιθανότητα κακοήθειας αυξάνεται στην ελκώδη κολίτιδα, σε σχέση με την Crohn.

Κλινική εικόνα

Η κλινική εικόνα εξαρτάται από την έκταση της νόσου, τη σοβαρότητά της και τη χρονιότητά της. Η πιο οξεία εκδήλωση είναι το τοξικό μεγάκολο, που απαιτεί άμεση φαρμακευτική αντιμετώπιση και συχνά και χειρουργική. Πιο ήπια μορφή ελκώδους κολίτιδας, αφορά το περιφερικό παχύ έντερο, το ορθό, ή το ορθό και το σιγμοειδές. Λέγεται ελκώδης πρωκτίτιδα ή ελκώδης πρωκτοσιγμοειδίτιδα. Το 90% αυτών των ηπίων μορφών ανταποκρίνονται στα φάρμακα και σπάνια εκδηλώνουν πανκολίτιδα (προσβολή όλου του εντέρου)

Συντηρητική- Φαρμακευτική θεραπεία

Σε αρρώστους σταθερούς, χορηγούνται σκευάσματα όπως Asacol, Pentasa, που περιέχουν 5-αμινοσαλικυλικό οξύ (5-ASA) κι έχουν αντικαταστήσει την σουλφασαλαζίνη, που είχε περισσότερες παρενέργειες και δε γινόταν το ίδιο καλά ανεκτή.

Στις οξείες μορφές που αφορούν πρωταρχική εμφάνιση ή αναζωπύρωση χορηγούνται στεροειδή, συνήθως πρεδνιζόνη σε δόσεις 20-80 mg/ημέρα, με ταχεία μείωση της δόσης, εάν υπάρχει ανταπόκριση. Στις πιο βαρειές μορφές συνιστάται εισαγωγή, χορήγηση ορών, διακοπή σίτισης και κορτιζόνη ενδοφλεβίως. Επί μη ανταπόκρισης στη συντηρητική αγωγή, εφαρμόζεται χειρουργική θεραπεία.

Τα ανοσοκατασταλτικά έχουν προοδευτικά τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία συντήρησης, μόνα τους ή σε συνδυασμό με τα στεροειδή, παρά τις σοβαρές τους παρενέργειες.

Τέλος με επιτυχία έχει χρησιμοποιηθεί σε οξεία κολίτιδα και η κυκλοσπορίνη Α ενδοφλεβίως. Από τα αντιβιοτικά, το μόνο με αποδεδειμένη αποτελεσματικότητα είναι η μετρονιδαζόλη για την περιπρωκτική νόσο, στη νόσο Crohn.

Ενδείξεις χειρουργικής θεραπείας για ελκώδη κολίτιδα

1. Νόσος που δεν ανταποκρίνεται στην φαρμακευτική θεραπεία
2. Ακατάσχετη αιμορραγία από το ορθό
3. Τοξικό μεγάκολο, που δεν ανταποκρίνεται στην επιθετική φαρμακευτική αγωγή
4. Κίνδυνος κακοήθειας. Αρρωστοι που πάσχουν πάνω από επτά χρόνια, πρέπει να υποβάλονται σε κολονοσκόπηση κάθε 1 με 2 χρόνια και να λαμβάνονται βιοψίες. Σε περίπτωση που βρεθί δυσπλασία του βλεννογόνου, αυτό είναι ένδειξη για εγχείρηση.

Επεμβάσεις για ελκώδη κολίτιδα

Μπορούμε να μιλάμε για θεραπευτική εγχείρηση, αφού η νόσος περιορίζεται στο παχύ έντερο, που μπορεί να αφαιρεθεί ολόκληρο.

Παλαιότερα, η εγχείρηση εκλογής ήταν η ολική πρωκτοκολεκτομή και μόνιμη ειλεοστομία, δηλαδή αφαίρεση όλου του παχέως εντέρου, συμπεριλαμβονομένου και του σφιγκτηριακού μηχανισμού. Ομως τα τελευταία 20 χρόνια, η εγχείρηση επιλογής είναι αυτή που διατηρεί άθικτο το σφιγκτηριακό μηχανισμό, αφαιρώντας όλο το παχύ έντερο, έως και το ανώτερο οθρό, καθώς και το βλεννογόνο του υπόλοιπου ορθού σχηματίζει ένα ρεζερβουάρ από τον τελικό ειλεό, που το αναστομώνει στην οδοντωτή γραμμή (στους σφιγκτήρες). Ετσι από τη μία αφαιρείται η βλάβη, ενώ από την άλλη διατηρείται η εγκράτεια (ο έλεγχος των κενώσεων).

Κατάλληλοι για την επέμβαση είναι κυρίως νέοι κάτω των 50 ετών, που έχουν ικανοποιητικό σφιγκτηριακό μηχανισμό και είναι αποδεδειγμένο ότι δεν πάσχουν από τη νόσο του Crohn . Η επέμβαση έχει κάποιες επιπλοκές, με τις οποίες όμως οι άρρωστοι συνηθίζουν να ζουν και να τις ανέχονται. Τέτοιες είναι η ήπια ακράτεια, πολλές κενώσεις ημερησίως, υποτροπιάζουσα επεισόδια φλεγμονής του ρεζερβουάρ.

Ενδείξεις χειρουργικής θεραπείας για νόσο του Crohn

Αντίθετα με την ελκώδη κολίτιδα, η εγχείρηση για τη νόσο του Crohn δεν είναι θεραπευτική και οι υποτροπές είναι αρκετές. Η εγχείρηση έχει ένδειξη μόνο για τις επιπλοκές που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή και αφορά αφαίρεση του πάσχοντος τμήματος του εντέρου. Στην οξεία εμφάνιση με περιορισμένη διάτρηση, απόστημα ή φλέγμονα, προτιμάται η φαρμακευτική αγωγή και χειρουργική θεραπεία σε απώτερο χρόνο.

Επεμβάσεις για νόσο του Crohn

1. Νόσος Crohn στην ειλεοτυφλική περιοχή: Μπορεί να προκαλέσει απόφραξη, συρίγγια ή αποστήματα. Προτιμάται η διαδερμική παροχέτευση του αποστήματος, παρά η διακοιλιακή.
2. Νόσος Crohn στο κόλο: Οι επεμβάσεις που προτιμώνται είναι ολική πρωκτοκολεκτομή, με μόνιμη ειλεοστομία, ή ολική κολεκτομή και ειλεοορθική αναστόμωση.
3. Νόσος Crohn στο ορθό και πρωκτό: Οι επεμβάσεις αφορούν τις επιπλοκές στην περιοχή (απόστημα, συρίγγιο) και πρέπει να γίνονται με μεγάλη προσοχή, διότι η επούλωση είναι πολύ αργή και ο κίνδυνος ακράτειας από τραυματισμό των σφιγκτήρων μεγάλος.

Διαβάστε επίσης

Μαρία Κοπανίδη

Ειδική Παιδοχειρουργός