Η άθληση συνιστά έναν από τους καλύτερους τρόπους πρόληψης αλλά και αντιμετώπισης πολλών νόσων και μεταξύ αυτών και των καρδιαγγειακών, που τις τελευταίες δεκαετίες αποτελούν μάστιγα στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες και τείνουν να μετατραπούν σε “πανδημία” για τον πλανήτη αγγίζοντας και τους πληθυσμούς των αναπτυσσόμενων χωρών. Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από ειδική εκδήλωση που πραγματοποίησε το Ελληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας (ΕΛ.Ι.ΚΑΡ) σε συνεργασία με το Σύλλογο Ιδιοκτητών Γυμναστηρίων Αττικής, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αθλησης (27η Μαρτίου), που γιορτάζεται στη χώρα μας για έκτη χρονιά.

Το μήνυμα που επελέγη για το φετινό εορτασμό «Αθλήσου για την καρδιά σου» δείχνει ακριβώς τη σημασία της άσκησης για το ζωτικής σημασίας όργανο που η λειτουργία του είναι ταυτόσημη με τη ζωή, καθώς η καρδιά μας χτυπά περίπου 3.350.000.000 φορές σε μια ζωή 75 ετών.

Είναι πολλά τα πράγματα που εμποδίζουν την καρδιά να χτυπάει αβίαστα και σχετίζονται με τη διατροφή μας, το κάπνισμα, το στρες και πρωταρχικά με την έλλειψη άσκησης. Και αντίστροφα: Η καθημερινή σωματική άσκηση συμβάλλει όχι μόνο στην καλή λειτουργία της καρδιάς αλλά συχνά και στην αποκατάσταση προβλημάτων που έχουν ήδη εκδηλωθεί. Δεν πρέπει όμως να περιμένουμε τα προβλήματα να εκδηλωθούν. Για τα καρδιαγγειακά η πρόληψη είναι μια εξαιρετικά αποτελεσματική λύση και όσο νωρίτερα τίθενται οι βάσεις, τόσο καλύτερα τα αποτελέσματα.

Κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου που ακολούθησε την εκδήλωση, ο καθηγητής καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Παύλος Κ. Τούτουζας, καθώς και ο καθηγητής φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νικόλαος Χούλης, ο υπεύθυνος του προγράμματος «Φειδιππίδης» κ. Αριστείδης Αναστασάκης, η πρωταθλήτρια στίβου και πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής εκδηλώσεων του ΣΙΓΑ κ. Σοφία Σακοράφα, η εργοφυσιολόγος και λέκτορας του ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μαρία Μαριδάκη και ο ειδικός γραμματέας του ΣΙΓΑ, καθηγητής φυσικής αγωγής κ. Χάρης Λιόντος, αναφέρθηκαν στη σημασία και το ρόλο της σωματικής άσκησης στην πρόληψη και αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, αλλά και άλλων παθήσεων του ανθρώπινου οργανισμού.

Συγκεκριμένα οι κ.κ. Τούτουζας, Χούλης και Αναστασάκης τόνισαν ότι η άσκηση, ξεκινώντας από την παιδική ηλικία, είναι μια καλή αρχή σ’ έναν τρόπο ζωής που ο καθένας μας θα προσέχει και τη διατροφή του, θα αποφεύγει το κάπνισμα που δεν συνάδει με την σωματική ευεξία και θα αντιμετωπίζει το στρες.

Είναι πολλά τα στοιχεία που τεκμηριώνουν την αξία της άσκησης με την καρδιακή και συνολική υγεία. Και είναι πολλά τα σημεία στα οποία ο πληθυσμός και οι φορείς πρέπει να εστιάσουν το ενδιαφέρον τους προκειμένου να υπάρξουν οφέλη.

Οι Ελληνες, παρά τις ιδανικές δυνατότητες που προσφέρει η γεωγραφική θέση και οι κλιματολογικές συνθήκες της χώρας, έχουν “αδρανήσει” τις τελευταίες δεκαετίες, χρησιμοποιώντας ελάχιστα τους μύες τους και αντιθέτως ιδιαίτερα πολύ το αυτοκίνητο και κάθε άλλο τεχνολογικό επίτευγμα που μειώνει τη σωματική προσπάθεια. Είναι αναγκαίο λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε απ’την αρχή ότι η άσκηση συνδέεται άμεσα με την καρδιακή και τη γενική υγεία.

Πρώτο μέλημα πρέπει να αποτελέσουν τα παιδιά και για να γίνει αυτό πρέπει να καταστεί σαφές ότι η άσκηση συνδέεται άμεσα και με την ευεξία και την αισθητική του σώματος, παράγοντες που οι νέοι αξιολογούν περισσότερο και από την υγεία. Και για τους ενήλικες όμως η σωματική δραστηριότητα είναι ζωτικής σημασίας, είτε συνεχίζουν να ασκούνται έχοντας βάλει καλές βάσεις, από νωρίς στη ζωή, είτε το συνειδητοποιούν στα πρώιμα “άντα”, είτε κάποιο πρόβλημα υγείας τους κάνει να το συνειδητοποιήσουν αργότερα.

Σε καμιά ηλικία δεν είναι αργά για άσκηση και κανένα πρόβλημα υγείας δεν αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα. Τουναντίον μάλιστα, αρκεί να υπάρχει η συνεργασία με τον αρμόδιο γιατρό.

Η άσκηση αποτελεί καθοριστικής σημασίας παράγοντα για την υγεία και των ηλικιωμένων αλλά και αυτών που έχουν ήδη εκδηλώσει διαφόρων μορφών καρδιοπάθειες ή και άλλες νόσους (υπέρταση, παχυσαρκία, υπερχοληστερολαιμία, διαβήτη, οστεοπόρωση κ.ά.). Η άσκηση πρέπει να περιληφθεί στο σωτήριο τρίπτυχο «σωστή διατροφή, αποφυγή καπνίσματος, σωματική άσκηση».

Η τακτική σωματική άσκηση οδηγεί σε μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακού θανάτου, μείωση του σπλαχνικού λίπους, αύξηση της “καλής” HDL χοληστερίνης, ελάττωση της συστολικής και διαστολικής αρτηριακής πίεσης, βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, ελάττωση του κινδύνου θρομβωτικών διαταραχών.

Σωματική δραστηριότητα σημαίνει τακτική άσκηση, τρεις τουλάχιστον φορές την εβδομάδα, επί 30-40 λεπτά, σε ασκήσεις που απαιτούν δράση των μεγάλων μυών και αύξηση της καρδιακής συχνότητας, δηλαδή των σφυγμών. Ιδανικά αθλήματα γι’αυτό το σκοπό είναι το απλούστατο περπάτημα, η ποδηλασία, το κολύμπι, το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, το βόλεϊ και δραστηριότητες όπως ο χορός ή ενέργειες όπως το ανέβασμα της σκάλας.

Αριστος είναι ο συνδυασμός αερόβιας και ισομετρικής άσκησης (με βάρη και αντιστάσεις) έτσι όπως ένας γυμναστής, αν είμαστε απόλυτα υγιείς ή ο γιατρός μας σε συνεργασία με ένα γυμναστή, αν αντιμετωπίζουμε προβλήματα υγείας, θα μας υποδείξουν.

Στα παιδιά ιδίως πρέπει να καταστεί σαφές ότι άθληση δε σημαίνει απαραίτητα πρωταθλητισμό και κατά συνέπεια κανείς δεν αποκλείεται από αυτήν, ακόμη κι αν η σωματική του διάπλαση ή η επιθυμία του δεν συνάδουν με τον πρωταθλητισμό.

Το βάρος του καρδιαγγειακού κινδύνου εναποτίθεται κυρίως στους λιγότερο δραστήριους. Η σωματική αδράνεια έχει αρνητική επίδραση και σε άλλους τομείς της υγείας (οστεοπόρωση, διαβήτης, μερικές μορφές καρκίνου κ.ά.)

Ανθρωποι όλων των ηλικιών πρέπει να αντιληφθούν ότι η άσκηση είναι, επιπλέον, διασκέδαση αλλά και οργανικός παράγων απομάκρυνσης της κατάθλιψης και άλλων ψυχοδιανοητικών προβλημάτων.

Ο καλύτερος χρόνος για την άσκηση είναι το πρωί ή το βράδυ πριν τo φαγητό. Αλλά οποιαδήποτε ώρα είναι κατάλληλη για άσκηση σε σύγκριση με το καθόλου άσκηση.

Ανθρωποι που διάγουν καθιστική ζωή κινδυνεύουν να πεθάνουν από στεφανιαία νόσο μέσα σε 12 χρόνια, πέντε φορές περισσότερο απ’ ό,τι οι άνθρωποι που αθλούνται.

Ευεργετικά αποτελέσματα με μείωση του κινδύνου από στεφανιαία νόσο κατά 25% έχουν διαπιστωθεί ακόμη και με ελαφρές καθημερινές ασκήσεις όπως το βάδισμα πάνω από 5 οικοδομικά τετράγωνα ή το ανέβασμα σκάλας.

Ο προληπτικός καρδιολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος πριν την ενασχόληση με την άθληση για όλους τους ανθρώπους άνω των 35 ετών καθώς και για κάθε έναν οποιασδήποτε ηλικίας που έχει καρδιακά συμπτώματα ή κληρονομικό ιστορικό. Επίσης είναι απαραίτητος για οποιονδήποτε ασχολείται συστηματικά και έντονα με τον αθλητισμό, με σκοπό το συναγωνισμό ή την επίτευξη στόχων ή ρεκόρ.

Ενα τρίπτυχο, το οποίο θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν είναι:

α) Η άσκηση ωφελεί γενικά όσους αθλούνται, βελτιώνοντας το καρδιαγγειακό τους σύστημα
β) Οσοι έχουν γνωστό καρδιολογικό πρόβλημα και αθλούνται, ωφελούνται από την άσκηση, αποτρέποντας τον κίνδυνο από τη νόσο
γ) Οσοι αθλούνται, ενώ έχουν καρδιολογικό πρόβλημα που δεν γνωρίζουν, βρίσκονται σε εν δυνάμει κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών, γι’ αυτό και απαιτείται ο έλεγχος.

Τα οφέλη από τη σωματική δραστηριότητα γίνονται αισθητά μετά τον 2ο ή 3ο μήνα τακτικής σωματικής άσκησης. Στην ίδια ακριβώς χρονική διάρκεια χάνονται, εφ’ όσον η δραστηριότητα δε συνεχιστεί. Η ένταξη σε ένα πρόγραμμα πρέπει να γίνεται με σταδιακή ένταση.

Η άθληση είναι εξίσου αποτελεσματική αν είναι κανείς μόνος ή με παρέα. Αν η συντροφιά αποτελεί παράγοντα προτροπής πρέπει κανείς να την επιλέγει.

Οι γονείς μπορούν να υποστηρίξουν την προσπάθεια άθλησης των παιδιών τους παρέχοντας μεταφορά, επαινώντας και ενθαρρύνοντάς τα και ει δυνατόν συμμετέχοντας και οι ίδιοι σε δραστηριότητες μαζί τους.

Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 40% του ενήλικου πληθυσμού διαθέτει περίπου μισή ώρα την ημέρα για άθληση. Το 60% δεν αθλείται καθόλου.

Η άθληση που θα εξασφαλίσει την υγεία μας απαιτεί το 2% του 24ώρου. Είναι εύκολο να συνειδητοποιήσει κανείς πως πρόκειται για ένα λόγο κόστους/οφέλους που αξίζει τον κόπο. Επιπλέον αυτό το “κόστος” μπορεί και πρέπει να είναι διασκέδαση.

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις συνιστούν παγκοσμίως την πρώτη αιτία θανάτου. Ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο ωφελούνται σημαντικά από τη σωματική άσκηση. Τα οφέλη περιλαμβάνουν ελάττωση της καρδιαγγειακής θνησιμότητας, ελάττωση των συμπτωμάτων, βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας και βελτίωση της ψυχολογικής διάθεσης και της ποιότητας ζωής.

Προσοχή χρειάζεται και στη διατροφή, η οποία πρέπει να είναι φτωχή σε λίπη, ζάχαρη και αλάτι. Η διατροφή πρέπει να ικανοποιεί τις ανάγκες του οργανισμού, να είναι απαλλαγμένη από κάθε είδους υπερβολές και προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε ατόμου βάσει της ηλικίας, της σωματικής διάπλασης, του φύλου, και της δραστηριότητας που ασκεί. Το πρόβλημα της διατροφής είναι πιο πολύπλοκο απ’ ό,τι φαίνεται και δεν εστιάζεται μόνο στο πόσο και τι τρώμε αλλά και στο τι δεν τρώμε.

Τα Ελληνόπουλα τα τελευταία χρόνια έχουν καταντήσει να είναι τα πιο παχύσαρκα παιδιά της Ευρώπης. Η παχυσαρκία δεν είναι πρόβλημα μόνο αισθητικής. Είναι νόσος αυτή καθ’ εαυτή και ταυτόχρονα παράγοντας κινδύνου για καρδιοπάθειες, υπέρταση, δισλιπιδαιμία και εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη.

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι από τα παιδιά που είναι παχύσαρκα στην προσχολική ή τη σχολική ηλικία το 30 έως το 50% θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες. Η παχυσαρκία πρέπει να αντιμετωπισθεί με δίαιτα και άσκηση. Η δίαιτα συνίσταται σε σωστή διατροφή, αυτή δηλαδή που πρέπει να ακολουθεί και ο υγιής πληθυσμός.

Ενας γενικός κανόνας είναι: λιγότερα λίπη, ικανοποιητική ποσότητα υδατανθράκων και πρωτεϊνών, λιγότερο αλάτι και πολλά φρούτα και λαχανικά. Αυτό πιο αναλυτικά σημαίνει: προτιμάμε να καταναλώσουμε κοτόπουλο, γαλοπούλα ή κουνέλι και αφήνουμε για τις γιορτές το αρνάκι και το γουρουνάκι. Περισσότερο από όλα αυτά βάζουμε στη διατροφή μας όλων των ειδών τα ψάρια. Τα λίπη των ψαριών, αντίθετα από των κρεάτων, είναι καλύτερα για την καρδιά και γι’ αυτό επιλέγουμε άφοβα τα παχιά ψάρια.

Στα λαδερά και κάθε μαγειρευτό φαγητό βάζουμε λίγο λάδι και αυτό πρέπει να είναι ελαιόλαδο και όχι οποιαδήποτε λιπαρή ουσία σε στερεή μορφή. Ας γεμίσουμε τα πιάτα με κάθε είδους λαχανικά. Ας αφήσουμε λίγο χώρο για τις πατάτες, το ρύζι και τα μακαρόνια. Και όταν πεινάμε ανάμεσα στα γεύματα τα φρούτα είναι η καλύτερη λύση.

Από τα τυριά, ας διαλέξουμε άσπρα και ανάλατα. Τα γαλακτοκομικά ας είναι με χαμηλά λιπαρά. Ούτε είναι ανάγκη να τα καταναλώνουμε καθημερινά και μόνο τα παιδιά έχουν ανάγκη το γάλα. Κάθε είδους έλαιο γίνεται επιβλαβές όταν τηγανισθεί και ξανατηγανισθεί γι’ αυτό αποφεύγουμε τέτοιες πρακτικές στο σπίτι μας αλλά και εστιατόρια, συνήθως γρήγορου φαγητού, όπου εφαρμόζεται αυτή η τακτική. Αποφεύγουμε τα σνακ, τα συντηρημένα φαγητά, τα μπισκότα, τα κρουασάν και κυριολεκτικά εκατοντάδες σκευάσματα διαφόρων τύπων που περιέχουν είτε μεγάλες ποσότητες αλατιού, είτε μεγάλες ποσότητες ζάχαρης.

Το κάπνισμα είναι μια συνήθεια για την οποία πρέπει να εξηγήσουμε στα παιδιά πόσο βλαπτική είναι ώστε να μην εμπλέκονται σ’ αυτή. Η καλύτερη εξήγηση είναι η διακοπή του καπνίσματος των ενηλίκων καπνιστών. Στην Ελλάδα πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι το 60% των ανδρών είναι καπνιστές ενώ το αντίστοιχο των γυναικών υπερβαίνει το 30% και συνεχώς αυξάνεται.

Θλιβερό είναι το φαινόμενο οι νέοι να ξεκινούν όλο και νωρίτερα το κάπνισμα, μερικές φορές ακόμα και στην ηλικία των 11 ετών. Το κάπνισμα είναι ο κατ’ εξοχήν τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου. Δεν ωφελεί πουθενά, αντιθέτως βλάπτει ιδιαιτέρως και ποτέ δεν έλειψε σε κανέναν εφόσον δεν ενεπλάκη στη συνήθεια. Το ζήτημα της πρόληψης στα παιδιά και τους εφήβους είναι σημαντικότατο.

Ακριβώς επειδή οι έρευνες δείχνουν ότι για πολλά παιδιά η πρώτη εμπειρία με το τσιγάρο χαρακτηρίζεται δυσάρεστη πρέπει να ρίξουμε το βάρος μας εκεί που πραγματικά βρίσκεται η ρίζα του προβλήματος και η ρίζα βρίσκεται στα πρότυπα, είτε αυτά είναι της οικογένειας είτε κοινωνικά είτε κυρίως της διαφήμισης. Οι καπνιστές πρέπει να ξέρουν ότι η επιβάρυνση για την καρδιά μειώνεται σε ανάλογη με αυτή του γενικού πληθυσμού, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μετά από τη διακοπή του καπνίσματος. Για τα παιδιά και τους εφήβους ένας καλός τρόπος αποφυγής της εμπλοκής στη συνήθεια του καπνίσματος είναι η άσκηση.

Το στρες είναι άλλος ένας παράγοντας που πρέπει να αντιμετωπισθεί, αν ο στόχος μας είναι η καρδιακή υγεία. Οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής και οι απαιτήσεις της μας δημιουργούν στρες. Η καθημερινή ή έστω τακτική ύπαρξη παραγόντων που δημιουργούν στρες μπορεί να οδηγήσουν, σε συνδυασμό και με τους άλλους παράγοντες κινδύνου, σε εκδήλωση καρδιοπάθειας. Το στρες είναι από τους δυσκολότερα αντιμετωπίσιμους παράγοντες κινδύνου. Αλλά υπάρχουν λύσεις.

Η άσκηση είναι μία από αυτές και τις υπόλοιπες ο καθένας τις επιλέγει σύμφωνα με τα δικά του δεδομένα ζωής. Εμείς μπορούμε να προτείνουμε να “σπάτε”, όσο μπορείτε, τη μέρα στα δύο με λίγη ξεκούραση, να διεκδικείτε ανάμεσα στις ώρες δουλειάς έστω 15λεπτα χαλάρωσης, να κρατάτε το Σαββατοκύριακό σας για σας και φροντίστε να μην παίρνετε λανθασμένες αποφάσεις συναναστροφών προσθέτοντας στο εργασιακό και κοινωνικό στρες.

Απαραίτητη είναι και η δευτερογενής πρόληψη. Δευτερογενής πρόληψη είναι εκείνη που πρέπει να εφαρμόσουμε όταν ένα πρόβλημα έχει ήδη εκδηλωθεί. Το πρώτο και βασικό ερώτημα είναι, είμαστε σίγουροι ότι δεν έχουμε κάποιο πρόβλημα; Π.χ. υπάρχει η οικογενής υπερχοληστερολαιμία, πρόβλημα δηλαδή υψηλής χοληστερόλης στα μέλη της ίδιας οικογένειας ακόμα και αν τα παιδιά είναι πολύ μικρά. Επίσης υπάρχουν παιδιά με υπέρταση. Ετσι λοιπόν όταν υπάρχει ιστορικό καρδιοπαθειών σε μία οικογένεια ή υπάρξει η παραμικρή ένδειξη μη ομαλής λειτουργίας της καρδιάς, ο καρδιολόγος είναι αυτός στον οποίο πρέπει να απευθυνθούμε για να διαπιστώσουμε αν και ποιό πρόβλημα υπάρχει. Από κει και μετά για την δευτερογενή πρόληψη ισχύει ότι και για την πρωτογενή, σε γενικές γραμμές. Υπάρχουν όμως εξειδικεύσεις σημαντικότατες, που πρέπει να καθορισθούν για τον κάθε ένα ξεχωριστά, με τη συμβουλή του γιατρού του απαραιτήτως.

Διαβάστε επίσης

• Αιφνίδιος θάνατος (κατά την άθληση)
• Κράμπα (κατά την άθληση)
• Δύσπνοια (κατά την άθληση)
• ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΗ