Αχαλασία του οισοφάγου

Σύντομη περιγραφή – ορισμός

Αχαλασία οισοφάγου ονομάζουμε την πάθηση κατά την οποία ο οισοφάγος διατείνεται και υπερτρέφεται (γίνεται παχύτερο το τοίχωμά του), χωρίς να υπάρχει κάποιο υπαρκτό-ορατό κώλυμα. Στην αχαλασία, ο πρώτος σφιγκτήρας, ο φαρυγγοοισοφαγικός, χαλαρώνει φυσιολογικά την ώρα της κατάποσης και επιτρέπει τη μπουκιά να περάσει στον οισοφάγο. Από εδώ όμως και στη συνέχεια επειδή δεν υπάρχουν περισταλτικά κύματα (συσπάσεις), η μπουκιά δεν προωθείται (δεν περνάει) πιο κάτω και συσσωρεύεται μαζί με την επόμενη και την επόμενη, μέσα στον οισοφάγο. Ταυτόχρονα, ο γαστροοισοφαγικός σφιγκτήρας δεν χαλαρώνει, για να προωθηθεί ο βλωμός στο στομάχι. Λόγω της συσσώρευσης της τροφής στον οισοφάγο αυτός διατείνεται και στην αυξημένη προσπάθειά τους να διώξει τη συσσωρευμένη τροφή, παχύνεται το τοίχωμά του.

Ανατομία και φυσιολογία

Ο οισοφάγος είναι τμήμα του πεπτικού σωλήνα, που στο μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται εντός του θώρακα και συνδέει το φάρυγγα με το στομάχι. Είναι ένας μυϊκός σωλήνας μήκους 25-30 εκ. στον ενήλικα περίπου, διαμέσου του οποίου οι τροφές διέρχονται από το φάρυγγα στο στομάχι, με τη βοήθεια περισταλτικών κινήσεων. Στο σημείο, που ενώνεται ο οισοφάγος με το φάρυγγα, υπάρχει ο φαρυγγοοισοφαγικός σφικτήρας, ενώ αντίστοιχα η περιοχή του κατώτερου οισοφάγου, που ενώνεται με το στομάχι, ονομάζεται γαστροοισοφαγικός σφικτήρας. Αυτοί οι 2 σφιγκτήρες, σε κατάσταση ηρεμίας (όταν το άτομο δεν καταπίνει) έχουν υψηλή πίεση και εμποδίζουν υγρά και τροφές να παλινδρομήσουν (να γυρίσουν πίσω). Κατά την κατάποση, ο βλωμός (η μπουκιά) προωθείται από το φάρυγγα στον οισοφάγο, αφού χαλαρώσει ο φαρυγγοοισοφαγικός σφιγκτήρας στιγμιαία.Στη συνέχεια με τις περισταλτικές κινήσεις που προαναφέρθηκαν (τις μυϊκές συσπάσεις), ο βλωμός φτάνει στον γαστροοισοφαγικό σφιγκτήρα, που πρέπει με τη σειρά του να χαλαρώσει στιγμιαία, για να προωθηθεί ο βλωμός στο στομάχι.

Αιτιολογία

Γενικά είναι άγνωστη, αν και έχουν αναπτυχθεί δύο θεωρίες
1. Υπάρχει βλάβη στα νευρικά κύτταρα (εκφύλιση), που νεκρώνουν τις μυϊκές ίνες του οισοφάγου
2. Υπάρχει μόλυνση των νευρικών κυττάρων από ιο (π.χ. έρπη ζωστήρα)

Συμπτώματα

Δυσφαγία, που σημαίνει δυσκολία στην κατάποση, απώλεια βάρους, ένα λιγότερο συχνό σύμπτωμα, πόνος, αναγωγή (έμετος), κυρίως κατά τη διάρκεια της νύχτας, που μπορεί να οδηγήσει σε εισρόφηση και πνευμονία

Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται με το ενδοσκόπιο, με ακτινογραφία του οισοφάγου με τη βοήθεια σκιαγραφικής ουσίας (βάριο), με μανομετρία, δηλαδή με μέτρηση των πιέσεων σε διάφορα σημεία του οισοφάγου και διαπίστωση φυσιολογικών ή μη περισταλτικών κυμάτων.

Διαφορική διάγνωση

Η αχαλασία πρέπει να διαφοροδιαγνωσθεί από το σκληρόδερμα, καλοήθεις παθήσεις του κατώτερου οισοφάγου, αλλά και τον καρκίνο του κατώτερου οισοφάγου (καρκίνωμα γαστροοισοφαγικής γωνίας).

Επιπλοκές

Λόγω της παραμονής της τροφής για αρκετή ώρα στον οισοφάγο, το εσωτερικό του τοίχωμα (ο βλενογόνος) μπορεί να παρουσιάσει σπανίως έλκη. Αλλη επιπλοκή είναι η εισρόφηση που μπορεί να οδηγήσει σε επεισόδια πνευμονίας και τραχειοβρογχίτιδας. Σε ένα ποσοστό 3-5% έχει παρατηρηθεί καρκίνος οισοφάγου, σε άτομα με αχαλασία οισοφάγου, στο διατεταμένο τμήμα αυτού.

Θεραπεία

Ο σκοπός της θεραπείας είναι η αντιμετώπιση της λειτουργικής απόφραξης, που γίνεται είτε συντηρητικά, είτε με εγχείρηση.

Συντηρητικά: Η συντηρητική θεραπεία περιλαμβάνει διαστολές του γαστροοισοφαγικού σφιγκτήρα με αεροθαλάμους (μπαλονάκια), που τοποθετούνται εδώ και φουσκώνουν ταχύτατα. Με τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζεται το 70% περίπου των ασθενών με αχαλασία. Συνήθως αρκούν 3-4 διαστολές για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Με τη μέθοδο αυτή οι περισσότεροι ασθενείς ανακουφίζονται από τη δυσφαγία αμέσως, αλλά άριστα μακροχρόνια αποτελέσματα έχει το 50-65%. Οι υπόλοιποι ξαναπαρουσιάζουν δυσφαγία που πρέπει να αντιμετωπιστεί, ή εμφανίζουν οισοφαγίτιδα από τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Οπως όλες οι θεραπείες έχει και αυτή τις επιπλοκές της, που είναι ο πόνος και η ρήξη του οισοφάγου.

Χειρουργική: Οι ασθενείς που θα καταλήξουν στο χειρουργείο (30%) είναι αυτοί με προχωρημένη (μακροχρόνια) αχαλασία είτε γιατί έχουν αποτύχει οι συντηρητικές μέθοδοι είτε γιατί έχουν τόσο παραμορφωμένο οισοφάγο, που θα ήταν επικίνδυνο να εφαρμοστούν διαστολές. Η πιο καθιερωμένη εγχείρηση είναι η καρδιομυοτομή κατά Heller. Κατά την εγχείρηση αυτή κόβονται οι μυϊκές ίνες του οισοφάγου σε μήκος 10-12 cm στο κατώτερο τμήμα του, περιλαμβάνοντας και 1cm από τις μυϊκές ίνες του στομάχου. Με τον τρόπο αυτό ‘λύεται’ ο σπασμός και ο ασθενής ανακουφίζεται. Η εγχείρηση έχει άριστα αποτελέσματα σε ποσοστό 90% περίπου. Η εγχείρηση συνοδεύεται από θολοπτύχωση κατά Nissen (βλ.οισοφαγοκήλη) επειδή τώρα ο γαστροοισοφαγικός σφιγκτήρας έχει γίνει χαλαρός και υπάρχει κίνδυνος γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Πρόγνωση

Τόσο η συντηρητική όσο και η χειρουργική θεραπεία έχουν ποσοστό επιτυχίας 90% περίπου. Ωστόσο, καλό θα ήταν όλοι οι θεραπευμένοι ασθενείς να υποβάλονται περιοδικά σε οισοφαγοσκόπηση, διότι η επιτυχής αντιμετώπιση της δυσφαγίας, δεν εξαλείφει και τον κίνδυνο της ανάπτυξης καρκίνου σ΄αυτούς τους ασθενείς.

Διαβάστε επίσης

Μαρία Κοπανίδη

Ειδική Παιδοχειρουργός