Το λοιμώδες ερύθημα ή πέμπτη νόσος είναι μια οξεία εξανθηματική νόσος.

Αιτιολογία

Οφείλεται σε παρβοϊό Β19. Προσβάλλει τα παιδιά των βρεφονηπιακών σταθμών και των σχολείων, παιδιά δηλαδή ηλικίας 2-12 ετών.

Μεταδοτικότητα

Η μεταδοτικότητα της νόσου είναι μικρή. Επιδημικές εξάρσεις παρατηρούνται κυρίως το χειμώνα και την άνοιξη. Οι ενήλικες έχουν αντισώματα κατά του παρβοϊού Β19 σε ποσοστό 30-60%.

Πότε μεταδίδεται

Ο ιός μεταδίδεται πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος.

Πως μεταδίδεται

Η νόσος μεταδίδεται:
1. με τα σταγονίδια από άτομο σε άτομο με πύλη εισόδου το αναπνευστικό και
2. δια μέσου του πλακούντα, οπότε μπορεί να προκαλέσει αναιμία ή εμβρυίκό ύδρωπα στο έμβρυο.

Κλινική εικόνα

Ο χρόνος επώασης, δηλαδή ο χρόνος μεταξύ της επαφής του ατόμου με τον ιό και της εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων, κυμαίνεται μεταξύ 1-4 εβδομάδων, συνήθως όμως είναι 6-14 ημέρες.

Η λοίμωξη είναι συχνά ασυμπτωματική (χωρίς συμπτώματα) ή υποκλινική (με ήπια συμπτώματα).
Μερικές φορές 1-2 μέρες πριν από το εξάνθημα μπορεί να εμφανισθούν κακοδιαθεσία, δεκατική πυρετική κίνηση, ρινική καταρροή και δυσκολία στη κατάποση. Στους ενήλικες είναι δυνατόν να παρατηρηθούν επίσης πονοκέφαλος, κακουχία, ρινίτιδα, φαρυγγίτιδα, γαοτρεντερικές διαταραχές, λεμφαδενική διόγκωση και αρθραλγίες.

Η νόσος εκδηλώνεται με την εμφάνιση του χαρακτηριστικού εξανθήματος που εμφανίζει τρία στάδια και σπάνια συνοδεύεται από κνησμό. Κατά το πρώτο στάδιο εμφανίζεται εξάνθημα κηλιδοβλατιδώδες (κηλίδα=επίπεδη περιγεγραμμένη μεταβολή του χρώματος του δέρματος χωρίς καμιά αλλαγή στο πάχος, την κατάσταση ή την σύστασή του και βλατίδες= στερεό έπαρμα της επιδερμίδας συνήθως σκληρής σύστασης και μικρού μεγέθους, μέχρι 1 εκατοστό), που συγκεντρώνεται κατά μέρη, εντόνου κόκκινου χρώματος στο πρόσωπο και κυρίως στα μάγουλα, τα οποία μοιάζουν σαν να έχουν δεχθεί χαστούκι. Το εξάνθημα ξεχωρίζει σαφώς από το υπόλοιπο υγιές δέρμα και εξαφανίζεται σε 1-4 ημέρες.

Μια ημέρα περίπου μετά την εμφάνιση του εξανθήματος στο πρόσωπο, εμφανίζεται στα άνω και κάτω άκρα (κυρίως στις εκτατικές επιφάνειες) διάσπαρτο, κόκκινο κηλιδοβλατιδώδες συμμετρικό εξάνθημα, το οποίο στη συνέχεια επεκτείνεται και στον κορμό, ενώ σπάνια είναι δυνατόν να εμφανισθεί στα πέλματα και στις παλάμες.

Οταν το εξάνθημα υποχωρεί από τον κορμό παρουσιάζει εξασθένηση στο κέντρο του, με αποτέλεσμα να εμφανίζει χαρακτηριστική δαντελλωτή όψη. Το εξάνθημα στον κορμό και τα άκρα διαρκεί κατά μέσο όρο 11 ημέρες και δεν παρουσιάζει απολέπιση.

Παράλληλα με το εξάνθημα μπορεί να εμφανισθεί ενάνθημα με μορφή ερυθηματωδών (κόκκινων) κηλίδων στο βλεννογόνο των παρισθμίων, της σκληρής και της μαλακής υπερώας (πάνω εσωτερικό τμήμα του στόματος). Η γλώσσα και ο φάρυγγας μπορεί να είναι πάρα πολύ κόκκινοι.

Το εξάνθημα είναι δυνατόν να ξαναεμφανιστεί (υποτροπιάσει) ιδιαίτερα μετά από από τραυματισμό του δέρματος, μετά από έκθεση του σε θερμό ή ψυχρό περιβάλλον ή σε ηλιακό φως, μετά από διαβροχή του με νερό κ.ά. Το εξάνθημα με υφέσεις και εξάρσεις διαρκεί 2-3 μέρες και σπάνια 2-3 μήνες.

Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται μόνο με την κλινική εικόνα της νόσου. Εργαστηριακά η διάγνωση μπορεί να γίνει με την ανίχνευση του DNA του ιού ((PCR-αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης), ή με ανίχνευση των ειδικών IgM και IgG αντισωμάτων (ELISA, Western blot).

Διαφορική διάγνωση

Η διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει την ερυθρά, τις λοιμώξεις από εντεροϊούς, την άτυπη ιλαρά, το συστηματικό ερυθηματώδη λύκο και τα φαρμακευτικά εξανθήματα.

Επιπλοκές

Είναι σπάνιες και περιλαμβάνουν:
1. αρθραλγίες και αρθρίτιδα,
2. αιμολυτική ή απλαστική αναιμία (ο ιός προσβάλλει τα άωρα κύτταρα της ερυθράς σειράς με αποτέλεσμα να μειώνεται παροδικά (7-10 μέρες) η παραγωγή των ερυθροκυττάρων που σε φυσιολογικά παιδιά ανιχνεύεται μόνο από την μείωση των δικτυοερυθροκυττάρων. Σε παιδιά με χρόνια αιμολυτική αναιμία (π.χ. δρεπανοκυτταρική αναιμία) ή με ανοσοανεπάρκεια μπορεί να προκαλέσει απλαστική αναιμία που ευτυχώς αποκαθίσταται χωρίς θεραπεία),
3. ουδετεροπενία (μείωση του αριθμού των ουδετερόφιλων λευκοκυττάρων), λεμφοπενία (μείωση του αριθμού των λεμφοκυττάρων), θρομβοπενία (μείωση του αριθμού των αιμοπεταλίων)
4. πνευμονίτιδα
5. εγκεφαλίτιδα
6. Η λοίμωξη του εμβρύου από τον ιό, κυρίως κατά το 2ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε ύδρωπα ανά σάρκα (γενικευμένο πρήξιμο του εμβρύου). Ο γρήγορος ρυθμός αύξησης του βάρους του σώματος εμβρύου που επιβαλλει ανάλογο ρυθμό αύξησης του παραγομένου αίματος, ο σύντομος χρόνος ζωής των ερυθρών αιμισφαιρίων και η χρονιότητα της λοίμωξης που οφείλεται στην ανοσολογική ανωριμότητα του εμβρύου και την αδυναμία μεταφοράς των μητρικών αντισωμάτων μέσω του πλακούντα μέχρι το τέλος του 2ου τριμήνου συμβάλλουν στην εμφάνιση της παραπάνω επιπλοκής.

Πρόγνωση – πρόληψη

Η πρόγνωση είναι καλή. Η απομόνωση των ασθενών μετά την εμφάνιση του εξανθήματος είναι άσκοπη.

Σε περίοδο επιδημίας οι έγκυες που δεν έχουν αντισώματα κατά του ιού και εργάζονται σε βοεφονηπιακούς σταθμούς, σε σχολεία και σε νοσοκομεία πρέπει να ενημερώνονται, γιατί αν νοσήσουν πρέπει να παρακολουθείται το έμβρυο με υπερήχους, ώστε να διαγνωστεί ο υδρώπας ανά σάρκα. (ο κίνδυνος νόσησης του εμβρύου σε περίπτωση που νοσήσουν είναι 10%).

Θεραπεία

Η θεραπεία είναι συμπτωματική και δεν απαιτείται απομόνωση του ασθενούς. Σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα με χρόνια λοίμωξη και αναιμία χορηγούνται μεγάλες δόσεις γ-σφαιρίνης (ενδοφλέβια) που μπορεί να επιτύχουν ύφεση της νόσου. Σε ύδρωπα ανά σάρκα μπορεί να επιχειρηθεί ενδομήτρια μετάγγιση αίματος.

Διαβάστε επίσης

• Σε απεργία την Πέμπτη οι νοσοκομειακοί γιατροί