Η παρωτίτιδα (μαγουλάδες) είναι μία οξεία λοιμώδης ιογενής νόσος, η οποία χαρακτηρίζεται από επώδυνη διόγκωση των σιελογόνων αδένων και κυρίως των παρωτίδων.

Αιτιολογία

Οφείλεται στον ιό της παρωτίτιδας που ανήκει στην ομάδα των παραμυξοϊών. Αφήνει κατά κανόνα μόνιμη ανοσία. Βρέφη μέχρι 6 μηνών δεν παθαίνουν παρωτίτιδα, εάν η μητέρα τους είχε νοσήσει στο παρελθόν από παρωτίτιδα.

Μικρές επιδημίες μπορεί να παρατηρηθούν κάθε 4 χρόνια. Ο ιός απομονώνεται από το σάλιο 6 μέρες πριν και 9 μέρες μετά από την διόγκωση των σιελογόνων αδένων.

Πως μεταδίδεται

Μεταδίδεται
· από άτομο σε άτομο με τα σταγονίδια από το στόμα, και σπανιότερα
· με αντικείμενα που πρόσφατα έχουν μολυνθεί.

Πότε μεταδίδεται

Η νόσος μεταδίδεται μία εβδομάδα πριν μέχρι και εννέα ημέρες μετά την έναρξη της νόσου, δηλαδή μία εβδομάδα πριν διογκωθούν οι παρωτίδες και όσο διάστημα είναι διογκωμένες.

Κλινική εικόνα

Ο χρόνος επώασης, δηλαδή ο χρόνος μεταξύ της επαφής του ατόμου με τον ιό και της εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων, κυμαίνεται από 14-21 ημέρες. Η νόσηση μπορεί να είναι ασυμπτωματική (χωρίς συμπτώματα) σε συχνότητα 30-40%. Στα παιδιά σπάνια υπάρχουν πρόδρομα συμπτώματα, όπως πυρετός, αδιαθεσία, πόνος στους μυς ιδίως του αυχένα και πονοκέφαλος.

Η νόσος εκδηλώνεται συνήθως με διόγκωση των παρωτίδων. Συνήθως αχικά διογκώνεται η μια παρωτίδα και μετά από 3-4 ημέρες η άλλη, μπορεί όμως να έχουμε διόγκωση μόνο της μιας παρωτίδας. Η διόγκωση αρχικά καταλαμβάνει το χώρο μεταξύ του ορίου της κάτω γνάθου και της μαστοειδούς απόφυσης, ενώ στην συνέχεια επεκτείνεται προς τα μπροστά μετατοπίζοντας το πτερύγιο του αυτιού προς τα πάνω και έξω και προκαλώντας εξαφάνιση της γωνίας της σύστοιχης κάτω γνάθου. Το υπερκείμενο δέρμα είναι ωχρό (κιτρινωπό), ζεστό και οιδηματώδες(πρησμένο). Επίσης παρατηρείται ερυθρότητα (κοκκινίλα) και πρήξιμο γύρω από το στόμιο του παρωτιδικού πόρου (πόρος του Stensen). Η πλήρης διόγκωση των παρωτίδων ολοκληρώνεται σε 1-3 ημέρες και υποχωρεί βαθμιαία μετά 4-7 ημέρες.

Η διόγκωση των αδένων συνοδεύεται συνήθως από πόνο που γίνεται εντονότερος μετά από λήψη ξινής ουσίας (π.χ. λεμονιού), πυρετό που μπορεί να είναι υψηλός, από πόνο στο αυτί, πόνο κατά την κατάποση, ιδιαίτερα όταν η διόγκωση είναι μεγάλη και λεμφοίδημα (πρήξιμο) του τραχήλου που φθάνει μέχρι το στέρνο. Σε ορισμένες περιπτώσεις προσβάλλονται οι υπογνάθιοι και οι υπογλώσσιοι σιελογόνοι αδένες παράλληλα ή χωρίς την διόγκωση των παρωτίδων.

Αλλες κλινικές εκδηλώσεις της παρωτίτιδας είναι:

Μηνιγγοεγκεφαλίτιδα
Είναι συχνή εκδήλωση της παρωτίτιδας στα παιδιά. Τα αγόρια προσβάλλονται 3-5 φορές συχνότερα από τα κορίτσια. Η πραγματική συχνότητά της δεν είναι γνωστή, γιατί ενώ το εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) παρουσιάζει παθολογικά ευρήματα στο 50% των πασχόντων, η εγκεφαλίτιδα παρουσιάζει εμφανή κλινικά συμπτώματα σε συχνότητα 5-10%. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται μόνο για μηνιγγίτιδα, ενώ μόνο εγκεφαλίτιδα έχουμε στο 0,2%.

Η μηνιγγοεγκεφαλίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί πριν, κατά ή και μετά τη διόγκωση των παρωτίδων με πυρετό, πονοκέφαλο, εμέτους και δυσκαμψία (δεν μπορεί να γύρει το κεφάλι προς τα μπροστά, ώστε το πηγούνι να ακουμπίσει το θώρακα). Στις περιπτώσεις εγκεφαλίτιδας παρατηρούνται επίσης σπασμοί, διαταραχές του προσανατολισμού και της συνείδησης και αισθητικές διαταραχές. Το ΕΝΥ έχει πολλά κύτταρα, κατά κανόνα λεμφοκύτταρα, (μέχρι 2000 ανά κυβικό χιλιοστό), λεύκωμα ελαφρά αυξημένο και φυσιολογική στάθμη σακχάρου.

Η πρόγνωση της μηνιγγίτιδας είναι γενικά πολύ καλή. Συνήθως διαρκεί 3-10 μέρες και υποχωρεί χωρίς να αφήσει βλάβες. Στις λίγες όμως περιπτώσεις εγκεφαλίτιδας η πρόγνωση είναι επιφυλακτική, αφού μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο ή να αφήσει μόνιμες βλάβες όπως επιληψία, παρέσεις νεύρων, ψυχικές διαταραχές και μόνιμη κώφωση.

Ορχίτιδα, επιδιδυμίτιδα
Είναι σπανιότατες κατά την παιδική ηλικία. Προσβάλλονται αποκλειστικά οι έφηβοι και οι ενήλικοι σε ποσοστό 15-35%. Χαρακτηρίζεται από διόγκωση του όρχεως ή και της επιδιδυμίδας που συνοδεύεται από πόνο και υψηλό πυρετό. Σε περιπτώσεις αμφοτερόπλευρης προσβολής (30%) μπορεί να προκληθεί στείρωση. Ατροφία των όρχεων παρατηρείται σε ποσοστό 30-40% λόγω πίεσης.

Ωοθηκίτιδα
Είναι σπανιότατη κατά την παιδική ηλικία, προσβάλλει κυρίως τους έφηβους και ενήλικες και δεν προκαλεί στείρωση, γιατί οι ωοθήκες δεν περιβάλλονται από κάψα και επομένως δεν μπορεί να συμβεί ατροφία από πίεση.

Παγκρεατίτιδα
Στα παιδιά σπάνια έχουμε σοβαρή προσβολή του παγκρέατος Η παγκρεατίτιδα χαρακτηρίζεται από οξύ (ξαφνικό) κοιλιακό πόνο ιδίως στο επιγάστριο (περιοχή του στομαχιού), εμετούς και πυρετό. Η αμυλάση ( προέρχεται όχι μόνο από το πάγκρεας, αλλά και από τις παρωτίδες) του ορού του αίματος και των ούρων είναι αυξημένη.

Σπάνια η παρωτίτιδα μπορεί επίσης να προκαλέσει θυρεοειδίτιδα, μαστίτιδα και δακρυοαδενίτιδα.

Επιπλοκές

Η παρωτίτιδα σπάνια συνοδεύεται από επιπλοκές, όπως μυοκαρδίτιδα, κώφωση (λόγω νευρίτιδας του ακουστικού πόρου), πάρεση του προσωπικού νεύρου, ηπατίτιδα, θρομβοπενική πορφύρα, νεφρίτιδα και αρθρίτιδα. Ο ιός της παρωτίτιδας μπορεί να προκαλέσει βραδεία καταστροφή των νησιδίων του παγκρέατος με αποτέλεσμα την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη.

Αν μία έγκυος νοσήσει από παρωτίτιδα τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης κινδυνεύει σε σημαντικό βαθμό να αποβάλλει, λόγω προσβολής του πλακούντα και ανεπάρκειας των ορμονών του. Αντίθετα βλάβη του εμβρύου από τον ιό της παρωτίτιδας δεν έχει τεκμηριωθεί.

Διάγνωση

Στις τυπικές μορφές και σε περιόδους επιδημίας η διάγνωση γίνεται εύκολα βάση της κλινικής εικόνας.
Σε άτυπες μορφές τη διάγνωση βοηθάει η ανεύρεση ερυθρότητας (κοκκινίσματος) και διόγκωσης του έξω στομίου των πόρων των σιελογόνων αδένων.

Η διάγνωση επιβεβαιώνεται εργαστηριακά:
1) με την απομόνωση του ιού από το σίελο, τα ούρα, το ΕΝΥ ή το αίμα με καλλιέργεια,
2) με την αύξηση του τίτλου ειδικών IgG αντισωμάτων στον ορό του αίματος σε δύο διαδοχικά δείγματα και
3) με την αναζήτηση του ειδικού IgM αντισώματος με ορολογικές δοκιμασίες (ανοσοφθορισμός, ELISA, RIA κ.ά.)

Διαφορική διάγνωση

Η διόγκωση των παρωτίδων σε ποσοστό 5% δεν οφείλεται στον ιό της παρωτίτιδας, αλλά σε:
1. υποτροπιάζουσα παρωτίτιδα, η οποία είναι άγνωστης αιτιολογίας
2. λοιμογόνους παράγοντες, όπως μικρόβια (χρυσίζοντα σταφυλόκκοκο), το μυκόπλασμα της πνευμονίας, τους ιούς παραϊνφλουέτζας 1 και 3, τους ιούς Coxsackie A, τον ιό Epstein Barr, τον ιό του AIDS,
3. σιελόλιθους (πέτρες) που φράσσουν το σιελογόνο πόρο
4. όγκους των παρωτίδων (κύστεις, λεμφώματα, λεμφαγγειώματα, αιμαγγειώματα, σαρκώματα)
5. σύνδρομο Mikulitz
6. νόσο Sjοgren (νόσος που χαρακτηρίζεται από κερατοεπιπεφικίτιδα, χρόνια υποτροπιάζουσα διόγκωση των σιελογόνων αδένων, ξηροδερμία και σπανιότερα αρθρίτιδα, σκληροδερμία κ.ά.)

Θεραπεία

Είναι συμπτωματική. Χορηγούνται αντιπυρετικά φάρμακα. Το παιδί πρέπει να τρώει ελεύθερα ανάλογα με την όρεξή του, κατά προτίμηση ρευστές τροφές, όταν υπάρχει πόνος κατά την μάσηση.

Σε περιπτώσεις παγκρεατίτιδας εξασφαλίζεται η διατήρηση ισορροπίας του νερού και των ηλεκτρολυτών.

Σε περιπτώσεις ορχίτιδας συνιστάται ανάρτηση των όρχεων, ζεστά επιθέματα και παυσίπονα. Χορηγούνται κορτικοειδή που βελτιώνουν τα συμπτώματα (πόνο, πρήξιμο) χωρίς όμως να αποτρέπουν πάντα την ενδεχόμενη ατροφία των όρχεων.

Προφύλαξη

Ο προφυλακτικός συστηματικός εμβολιασμός με μονοδύναμο εμβόλιο κατά της παρωτίτιδας ή με το τριδύναμο εμβόλιο ιλαράς – ερυθράς – παρωτίτιδας σε ηλικία 15 μηνών (1η δόση) και 6 ετών (2η δόση) προφυλάσσει απολύτως. από την παρωτίτιδα τα άτομα που δεν έχουν νοσήσει, ενώ η αξία της παθητικής ανοσοποίησης (χορήγηση υπεράνοσης γ-σφαιρίνης) αμφισβητείται.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση είναι πολύ καλή.

Διαβάστε επίσης

• Πώς ξεχωρίζουμε τις παιδικές ασθένειες από τη μορφή του εξανθήματος;
• Ασπιρίνη και παιδικές ιώσεις
• Τι σχέση έχουν η ανεμοευλογιά και ο έρπης ζωστήρας;
• Η πέμπτη νόσος
• Ιλαρά