Πολλά άρθρα κατακλύζουν τον κλασσικό και ηλεκτρονικό τύπο για το περιβόητο πρόβλημα του 2000. Στη δική μας προσέγγιση το ζητούμενο είναι διαφορετικό:

Στο κατώφλι του 2000, γίνεται τελικά σωστή χρήση της τεχνολογίας, ώστε αυτή να υπηρετεί τον άνθρωπο και να συμβάλλει ουσιαστικά στην αναβάθμιση της υγείας και της ποιότητας ζωής του;

Το θέμα είναι και μεγάλο και ενδιαφέρον. Σε μια προσπάθεια να το αναλύσουμε διεξοδικά και να φωτίσουμε όλες τις πλευρές του, θετικές και αρνητικές (γιατί, υπάρχουν και αυτές) θα το χωρίσουμε σε δύο μέρη.

Αρχικά θα παρουσιάσουμε με συντομία μερικές (τις πιο γνωστές) από τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία στο χώρο της Υγείας (κυρίως στον τομέα της διάγνωσης).

Στη συνέχεια θα επιχειρήσουμε μια κριτική προσέγγιση της συνύπαρξης ιατρικής και τεχνολογίας, όσο αφορά τις σχέσεις ιατρού – ασθενούς, το κόστος για τον προϋπολογισμό των δαπανών υγείας, καθώς και τις προοπτικές που διαγράφονται για το μέλλον.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πρόοδοι στον τομέα “διάγνωση” είναι εντυπωσιακές. Ανάμεσα σ’ αυτές ξεχωρίζουν οι σύγχρονες απεικονιστικές μέθοδοι, όπως χαρακτηρίζονται. Και τούτο γιατί απεικονίζουν το ανθρώπινο σώμα σε διαφορες “τομές”, προσφέροντας έτσι πληροφορίες για τα εσωτερικά όργανα του σώματος με τη μορφή εικόνας. Οι κυριότερες είναι το υπερηχογράφημα, η αξονική τομογραφία και η μαγνητική τομογραφία.

Το υπερηχογράφημα είναι μια εξέταση απλή, ανώδυνη, σχετικά φθηνή και το κυριότερο ακίνδυνη για τον οργανισμό. Ο υπερηχογράφος είναι ένα μηχάνημα σχετικά μικρό και εύκολα μετακινούμενο που μπορεί να λειτουργήσει εκτός από το Νοσοκομείο και σε μικρότερες υγειονομικές μονάδες. Η εξέταση αυτή βρίσκει σήμερα πολλές εφαρμογές. Στην παθολογία χρησιμοποιείται με πολύ καλά αποτελέσματα για την αδρή μελέτη των οργάνων της κοιλίας. Ως υπερηχογράφημα-Doppler χρησιμοποιείται για τη μελέτη των αγγείων (μικρών ή μεγάλων). Στην καρδιολογία η συμβολή του υπερηχογραφήματος είναι πολύ σημαντική, καθώς παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τις διαστάσεις των καρδιακών κοιλοτήτων, τις βαλβίδες της καρδιάς κ.λ.π. Τέλος στην γυναικολογία-μαιευτική το υπερηχογράφημα συμβάλλει σημαντικά στη μελέτη των παθήσεων των γεννητικών οργάνων της γυναίκας, καθώς και στην παρακολούθηση του εμβρύου κατά τη διάρκεια της κυήσεως. Οι προοπτικές της μεθόδου είναι σπουδαίες.

Η αξονική τομογραφία, πολυχρησιμοποιούμενη εξέταση σήμερα, έχει ένα ευρύ φάσμα ενδείξεων και η εικόνα που παράγει είναι υψηλής ακριβείας. Είναι ένα πολύτιμο διαγνωστικό εργαλείο, ωστόσο παραμένει σχετικά ακριβή ως εξέταση και εκτός αυτού βασίζεται στη χρήση ιονίζουσας ακτινοβολίας (η οποία πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή και μόνο όταν υπάρχει σαφής ένδειξη). Για την εγκατάσταση και λειτουργία ενός αξονικού τομογράφου απαιτούνται υψηλά ποσά, έτσι τα μηχανήματα αυτά στεγάζονται σε Νοσοκομεία ή ειδικά διαγνωστικά κέντρα.

Η μαγνητική τομογραφία, τέλος, αποτελεί ένα από τα πλέον πρόσφατα επιτεύγματα στον τομέα της “απεικονιστικής διάγνωσης”. Η εικόνα που παράγει έχει εξαιρετική ποιότητα (συνήθως καλύτερη από αυτή της αξονικής τομογραφίας). Οι ενδείξεις για τη χρήση της εξέτασης συνεχώς διευρύνονται, καθώς η αντίστοιχη τεχνολογία βελτιώνεται. Επισημαίνεται ότι η αρχή στην οποία στηρίζεται η μέθοδος δεν βασίζεται στη χρήση ακτινοβολίας. Εξάλλου, το κόστος της εξετάσεως είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτό της αξονικής τομογραφίας.

Η τεχνολογία των ηλεκτρονικών αναλυτών προσφέρει πολύτιμη βοήθεια στον Μικροβιολόγο για τη διενέργεια πολλών από τις εξετάσεις αίματος, ούρων κ.λ.π. Με ένα ευρύτατο φάσμα εφαρμογών οι ηλεκτρονικοί αναλυτές σήμερα αποτελούν απαραίτητα εργαλεία για τη λειτουργία ενός σύγχρονου Νοσοκομείου.

Πολύτιμη είναι η συμβολή της Πληροφορικής επιστήμης και της αντίστοιχης τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών στον τομέα διαχείρισης της ιατρικής πληροφορίας, καθώς και στη συνεχή ιατρική ενημέρωση. Η τήρηση ενός πλήρους ιατρικού αρχείου που θα συμβάλλει αποφασιστικά στην σωστή παρακολούθηση των ασθενών είναι σήμερα εφικτή είτε στο Νοσοκομείο είτε στο ιατρείο με τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Εξάλλου, η ενημέρωση του ιατρού για τις πλέον τελευταίες εξελίξεις στον τομέα του είναι σήμερα μια “εύκολη υπόθεση”, αφού με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή έχει τη δυνατότητα να συνδεθεί με διεθνείς “τράπεζες πληροφοριών” και να ανακαλέσει τα στοιχεία που επιθυμεί. Δεν χρειάζεται πλέον να τονίσουμε οτι το Internet έφερε επαναστατικές αλλαγές στον τομέα αυτό και ακόμα αυτό που ζούμε είναι μόνο η αρχή. Ο τομέας αυτός στη χώρα μας δεν έχει λάβει ακόμα τις διαστάσεις που έχει σε άλλες χώρες του εξωτερικού, το ευχάριστο όμως είναι ότι η ανάγκη της “μηχανοργάνωσης” της ιατρικής πράξης έχει συνειδητοποιηθεί και προχωρά με γοργά βήματα.

Η απαρίθμηση και μόνο των τεχνολογικών εφαρμογών στην Ιατρική σήμερα, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μακροσκελέστατο κατάλογο. Οι καρδιακοί βηματοδότες, τα συστήματα εξωσωματικής κυκλοφορίας για τις εγχειρήσεις “ανοιχτής καρδιάς”, οι συσκευές αιμοκάθαρσης για τους πάσχοντες από νεφρική ανεπάρκεια, η τεχνολογική υποδομή των μονάδων εντατικής θεραπείας για την υποστήριξη βαρέως πασχόντων είναι μερικά αντιπροσωπευτικά δείγματα. Ενας άλλος μακροσκελής κατάλογος ανοίγεται αν ανασκοπήσει κανείς την τεχνολογία που υποστηρίζει την Ιατρική Ερευνα, τον τομέα παρασκευής και ποιοτικού ελέγχου φαρμάκων, βιοσυμβατών υλικών που χρησιμοποιούνται σε διάφορες επεμβάσεις και πολλά άλλα.

Θα έλεγε κανείς ύστερα από αυτά οτι τα περισσότερα προβλήματα έχουν λυθεί (ή οτι είναι θέμα χρόνου να λυθούν). Αλλά, τελικά τα πράγματα έχουν έτσι;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Ας επιχειρήσουμε, λοιπόν, να ρίξουμε λίγο φως στο θέμα μας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Υγεία είναι το πολυτιμότερο αγαθό του ανθρώπου. Και είναι απόλυτα φυσικό, τόσο ο άνθρωπος σαν άτομο όσο και οι κοινωνίες σαν οργανωμένα σύνολα, να κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια για τη διασφάλιση του υπέρτατου αυτού αγαθού. Στις σύγχρονες κοινωνίες (τουλάχιστον στις λεγόμενες “ανεπτυγμένες”) ο ρόλος της τεχνολογίας στο χώρο της Υγείας γίνεται ολοένα και πιο καθοριστικός.

Ο σύγχρονος τεχνολογικός εξοπλισμός των μεγάλων υγειονομικών μονάδων (νοσοκομεία, διαγνωστικά κέντρα) ασκεί δικαιολογημένα μια “γοητεία” στους ασθενείς που επιδιώκουν να νοσηλευθούν “εκεί που υπάρχουν τα μέσα”, όπως συχνά λέγεται. Από την άλλη πλευρά, οι γιατροί προσπαθούν να εξαντλήσουν κάθε δυνατότητα που παρέχουν οι σύγχρονες διαγνωστικές αλλά και θεραπευτικές μέθοδοι, για να προσφέρουν τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες στους ασθενείς τους.
Και τούτο είναι απόλυτα σωστό, στο βαθμό όμως που δεν αγγίζει τα όρια της υπερβολής.

Είναι αναμφισβήτητα πολύ μεγάλη η προσφορά της τεχνολογίας στη σύγχρονη Ιατρική. Ωστόσο, η πεμπτουσία της ιατρικής πράξης είναι η επικοινωνία και η αρμονική σχέση γιατρού – ασθενούς. Αυτή η σχέση πρέπει να αποτελεί την αφετηρία κάθε θεραπευτικής προσπάθειας. Και αυτή η σχέση κινδυνεύει συχνά να διασαλευθεί από την υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων ενός μηχανήματος ή μιας σύγχρονης θεραπευτικής μεθόδου, υπερεκτίμηση που μπορεί να γίνεται είτε από την πλευρά του ασθενούς είτε από την πλευρά του γιατρού.

Η κατάχρηση των εργαστηριακών εξετάσεων καθώς και ο μη ορθολογικός σχεδιασμός της διενέργειάς τους είναι ένα φαινόμενο που θα πρέπει να προσεχθεί. Κάθε εξέταση έχει συγκεκριμένες ενδείξεις. Υπάρχουν δηλαδή συγκεκριμένοι λόγοι που θα πρέπει να συντρέχουν ώστε να ζητηθεί και να διενεργηθεί η εξέταση. Δεν είναι σπάνιο όμως το φαινόμενο να αναζητά κανείς ιατρική βοήθεια, αφού πρώτα έχει κάνει σωρεία εξετάσεων που δεν είναι πάντα οι κατάλληλες για την περίπτωσή του. Καμία εξέταση δεν είναι από μόνη της ικανή να λύσει το πρόβλημα του ασθενούς, όσο ακριβή κι αν είναι και όσο υψηλή τεχνολογία και αν απαιτείται για τη διενέργειά της. Θα πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι ο προγραμματισμός των εξετάσεων είναι έργο του θεράποντος ιατρού, ο οποίος αφού πρώτα έχει συνολική εικόνα για τον άρρωστο, θα μεθοδεύσει τις εξετάσεις που κρίνονται απαραίτητες.

Τέλος, θα αποτελούσε παράλειψη αν δεν επιχειρούσαμε μια αναφορά στην οικονομική διάσταση του θέματος, που δεν παύει να αποτελεί μια πολύ σημαντική πτυχή του. Θεωρείται αυτονόητο ότι η Πολιτεία δεν θα πρέπει να φείδεται εξόδων για την παροχή Υγειονομικής Περίθαλψης υψηλού επιπέδου. Αλλο τόσο αυτονόητο όμως είναι ότι ο σωστός σχεδιασμός του συστήματος υγείας είναι ο ενδεικνυόμενος τρόπος για την αποφυγή περιττών εξόδων. Είναι σε όλους γνωστό ότι το κόστος των σύγχρονων διαγνωστικών μεθόδων δεν είναι ευκαταφρόνητο. Η τεχνολογία είναι από τη φύση της δυναμικά εξελισσόμενη με ταχείς ρυθμούς. Το αποτέλεσμα είναι να προσφέρει συνεχώς καινούργιες δυνατότητες, απαιτώντας όμως ολοένα και μεγαλύτερες επενδύσεις, γεγονός που μπορεί να μην συμβαδίζει απόλυτα με τον προϋπολογισμό των δαπανών για την Υγεία. Αν σκεφθεί κανείς ότι το πρόβλημα αυτό το έχουν αντιμετωπίσει χώρες μεγαλύτερες και οικονομικά ισχυρότερες από τη δική μας, αντιλαμβάνεται με πόση περίσκεψη οι αρμόδιοι φορείς της Πολιτείας θα πρέπει να το προσεγγίζουν.

Συμπερασματικά, η τεχνολογία αποτελεί ένα πολύτιμο μέσον, που έχει τη δική του συμβολή στην υπόθεση που λέγεται Υγεία. Από τη σωστή χρήση του μέσου εξαρτώνται τα αποτελέσματά του.

Διαβάστε επίσης

• Παχυσαρκία: Ενα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας
• Αλκοολισμός: ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα
• Δηλώσεις Στεφανή για το πρόβλημα των ναρκωτικών
• Οι Ελληνες Γιατροί του Κόσμου για το πρόβλημα των λαθρομεταναστών
• ΕΦΕΤ: Πρόβλημα σε πυρηνέλαια