Tο πρώτο διαγονιδιακό κουνούπι, ένα φωσφορίζον έντομο που η χρησιμότητά του έγκειται προς το παρόν, στον εντοπισμό των ζώων που έχουν ενσωματώσει ξένα γονίδια, ανοίγει τον δρόμο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ελονοσίας, από την οποία κάθε χρόνο πεθαίνουν ένα εκατομμύριο άνθρωποι σ’όλο τον κόσμο. Το κουνούπι αυτό είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας μιας ομάδας βρετανών επιστημόνων με την οποία συνεργάζεται και ο έλληνας επιστήμονας Φώτης Καφάτος, γενικός διευθυντής από το 1993 του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας (EMBL), που εδρεύει στη Χαϊδελβέργη.

Σε σχετική συνέντευξή του στην ισπανική εφημερίδα Ελ Παϊς, τόνισε την σημασία αυτής της προσπάθειας και διευκρίνισε ότι ‘αυτό που ενδιαφέρει τους επιστήμονες είναι μια συγκεκριμένη περιοχή του γονιδιώματος του κουνουπιού, όπου υπάρχουν γονίδια τα οποία καθορίζουν αν το παράσιτο της ελονοσίας θα ευδοκιμήσει ή όχι στο έντομο. Η ελονοσία είναι μια από τις τρεις σημαντικότερες μολυσματικές ασθένειες που πλήττουν τον άνθρωπο και εμπλέκονται σ’αυτήν τρεις οργανισμοί: το παράσιτο, ο ξενιστής (ο άνθρωπος) και ο φορέας μετάδοσης (το κουνούπι). Εάν μπορέσουμε να παρέμβουμε στον φορέα, τότε θα δράσουμε στο παράσιτο και θα εμποδίσουμε τη μόλυνση’.

Σε σχετική ερώτηση τι χρησιμεύουν τα γενετικά τροποποιημένα κουνούπια, ο κ. Καφάτος διευκρίνησε ότι ‘Μελετώντας τις τεχνικές που μας επιτρέπουν να μελετήσουμε τις λειτουργίες των γονιδίων του κουνουπιού, μας ήλθε η ιδέα της γενετικής μετάλλαξης. Συνεργαζόμαστε στον τομέα αυτόν με διάφορες επιστημονικές ομάδες από την Ευρώπη. Αναζητούμε το γονίδιο που θα μπορεί να εμποδίσει τη μετάδοση του παρασίτου, καθώς υπάρχουν κατηγορίες κουνουπιών τα οποία δεν μεταδίδουν το παράσιτο και άλλες κατηγορίες εντόμων, που είναι πολύ πιο ευάλωτα. Πρέπει λοιπόν πρώτα να κατανοήσουμε αυτά τα γονίδια, να τα ανακαλύψουμε, να τα απομονώσουμε. Ο τελικός μας στόχος είναι όλα τα κουνούπια να πάψουν να μεταδίδουν το παράσιτο. Και μια από τις οδούς που μπορούμε να ακολουθήσουμε είναι η γενετική. Εάν παρασκευάσουμε διαγονιδιακά κουνούπια τα οποία δεν θα μεταδίδουν τη νόσο, θα επιδιώξουμε να κυριαρχήσουν στη φύση, παίρνοντας τη θέση εκείνων που τη μεταδίδουν’.

Απαντώντας στο ερώτημα εάν υπάρχει περίπτωση να παρασκευαστούν διαγονιδιακά κουνούπια που θα χρησιμεύουν ως εμβόλια στο τσίμπημα ο κ. Καφάτος τονίζει ότι ‘Ορισμένοι επιστήμονες εργάζονται σ’αυτήν την κατεύθυνση, παρόλο που κάτι τέτοιο ανήκει προς το παρόν στην επιστημονική φαντασία. Εάν φτάσουμε πάντως εκεί, θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά προστατευτικά μέτρα. Πρέπει να λαμβάνουμε πάντα υπόψη ότι η ασθένεια αυτή πλήττει κυρίως τις φτωχές περιοχές του κόσμου, χώρες με ετήσιο προϋπολογισμό για την υγεία που δεν ξεπερνά το ένα δολάριο ανά κάτοικο. Στις συνθήκες αυτές, δεν μπορείς να χορηγήσεις φάρμακα κατά της ελονοσίας, χρειάζονται άλλες προσεγγίσεις’. Τέλος ο κ. Καφάτος τονίζει ότι η ελονοσία είναι μια πολύπλοκη ασθένεια. Το κουνούπι δεν είναι σαν μια βελόνα που παίρνει αίμα από έναν άνθρωπο και μολύνει απευθείας έναν άλλο. Το παράσιτο χρειάζεται έναν κύκλο ανάπτυξης που διαρκεί 21 ημέρες. Θα πρέπει λοιπόν να παρασκευαστούν διαγονιδιακά κουνούπια τα οποία πεθαίνουν πριν συμπληρωθεί αυτός ο κύκλος.

Αξιοσημείωτη ήταν η εξήγηση του κ. Καφάτου στην ερώτηση γιατί δεν γίνεται προσπάθεια εξολόθρευσης όλων των κουνουπιών του κόσμου, όπου ανέφερε ότι ‘Εγινε μια τέτοια προσπάθεια τη δεκαετία του ’40 και στις αρχές της δεκαετίας του ’50, με τη χρησιμοποίηση του DDT. Η ουσία αυτή όμως είναι πολύ βλαβερή για το περιβάλλον. Χρειάζεται έτσι μια πιο έξυπνη μορφή για τον έλεγχο των κουνουπιών, όπως ο εφοδιασμός τους με γονίδια που δεν θα μεταδίδουν την ασθένεια. Η ιδέα των εμβολίων δοκιμάστηκε κι αυτή πριν από μερικά χρόνια, αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία. Υπάρχει πάντως μεγάλη συνεργασία μεταξύ των εργαστηρίων, που ακολουθούν διάφορες στρατηγικές. Αλλοι μελετούν τα εμβόλια, άλλοι την οικολογία του κουνουπιού. Για να έχουμε όμως αποτελέσματα, πρέπει να υπάρχουν ερευνητικές ομάδες σε μεγάλες μονάδες. Γι’αυτό είναι τόσο σημαντικό ένα εργαστήριο σαν το EMBL, όπου εργάζονται αυτή τη στιγμή 500 επιστήμονες από διάφορες χώρες του κόσμου. Στη βιολογία, αυτή τη στιγμή, χρειάζονται μεγάλες ερευνητικές ομάδες από επιστήμονες διαφόρων ειδικεύσεων, που θα φέρουν καινούργιες ιδέες και θα τις εφαρμόσουν χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες’.

Διαβάστε επίσης

• Η συμβίωση εχθρός της σχέσης, ο γάμος σύμμαχος
• Φόβος, ο καλύτερος σύμμαχος του καρκίνου των όρχεων
• Ο θυμός σύμμαχος στην απόκτηση κύρους