Στην ειρήνη, οι γιοι θάβουν τους πατεράδες τους. Στον πόλεμο, οι πατεράδες θάβουν τους γιους (Ηρόδοτος)

Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, εκατομμύρια νεκροί, εκατομμύρια τραυματίες και ακρωτηριασμένοι, ανεξακρίβωτος αριθμός θυμάτων ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό κατά την διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων από τις αδέσποτες οβίδες, τις επιδημίες και την πείνα.

Μέσα στο γενικότερο όλεθρο, οι προσπάθειες του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού ήταν πραγματικά υπεράνθρωπες, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες κάτω από τις οποίες καλούνταν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, αλλά και τα μέσα που είχαν στη διάθεσή τους, προσπάθειες που ήταν σωτήριες για μεγάλο αριθμό τραυματιών κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Πρώτες βοήθειες στο πεδίο της μάχης

Κύριο μέλημα όλων, αποτελούσε η σταθεροποίηση των τραυματιών και η απομάκρυνσή τους από την πρώτη γραμμή, κάτι που συχνά γινόταν τρέχοντας, βγάζοντας τον τραυματία μέσα από αλεπότρυπες, όταν οι μαχόμενοι ξαναγέμιζαν τα όπλα τους ή αλλιώς, μέσα από τη γραμμή πυρός, αφού οι στρατιώτες δεν τραυματίζονταν σε ασφαλή μέρη!

Η άμεση αντιμετώπιση περιελάμβανε μια σύντομη εξέταση, το σταμάτημα της αιμορραγίας, τη χορήγηση μιας αμπούλας μορφίνης, τον καθαρισμό του τραύματος και το πασπάλισμα της πληγής με σκόνη σουλφοναμίδης.

Στη συνέχεια, ο τραυματίας μεταφερόταν στα μετώπισθεν. Πολύ σημαντική ήταν η ψυχολογική υποστήριξη των τραυματιών αλλά και η πεποίθησή τους ότι δεν πρόκειται να πεθάνουν, αφού γίνουν αντιληπτοί και μεταφερθούν σε Νοσοκομείο, όπως προκύπτει από μαρτυρίες ανθρώπων που τραυματίστηκαν στο πεδίο της μάχης.

Η αντιμετώπιση των τραυματιών

Τα τραύματα των διαφόρων μέχρι τότε πολέμων, έμοιαζαν μεταξύ τους. Η διαφορά στην αντιμετώπισή τους, προκύπτει από την εμπειρία που αποκτήθηκε μελετώντας τις απώλειες προηγουμένων πολέμων.

Πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, περισσότεροι από τους μισούς τραυματίες που έφθαναν σε Νοσοκομείο, κατέληγαν. Το ποσοστό αυτό, κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου μειώθηκε στο 8% ενώ στον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο μειώθηκε ακόμη περισσότερο, αγγίζοντας το 4%.

Τα κρυοπαγήματα

Μία άλλη πολύ συχνή κατάσταση την οποία είχαν να αντιμετωπίσουν οι γιατροί κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, ήταν τα κρυοπαγήματα. Τα κρυοπαγήματα είναι η τοπική βλάβη του δέρματος αλλά και των βαθύτερων ιστών, που προκαλείται από την έκθεση στο ψύχος και ευνοείται από την υγρασία, προσβάλλοντας κυρίως τα πόδια, τα χέρια ή το πρόσωπο.

Οι γιατροί, πολλές φορές καλούνταν να ακρωτηριάσουν το προσβεβλημένο ή τα προσβεβλημένα μέλη, με τα μέσα που είχαν στη διάθεσή τους, προκειμένου να σώσουν τη ζωή των ασθενών, ένα έργο αποτρόπαιο και άχαρο αλλά απόλυτα αναγκαίο.

Η μείωση των απωλειών

Στη μείωση του ποσοστού των απωλειών μεταξύ των τραυματιών, στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, αποφασιστικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι οι τραυματίες που έφθαναν στα Νοσοκομεία ήταν πολύ περισσότεροι από όσους έφταναν μέχρι τότε, λόγω καλύτερης μεταφοράς αλλά και περισσότερο οργανωμένης πρόσβασης.

Θαυματουργά φάρμακα όπως οι σουλφοναμίδες και η πενικιλλίνη, καθώς και αναπτυγμένες χειρουργικές τεχνικές, βοήθησαν ουσιαστικά στην δημιουργία όσο το δυνατό καλύτερης περίθαλψης των τραυματιών. Οι γιατροί, δίνοντας ένα κομμάτι από τη ζωή τους, από την ψυχή τους, αντιμετώπιζαν τους ασθενείς. Για όλους, ήταν ένα κομμάτι της ζωής τους, για όλους, ήταν ένα κομμάτι δικό τους και όλοι, αντιμετώπιζαν με αγωνία κάθε τραυματία.

Η πείνα και οι επιδημίες

Σε κάθε πολεμική αναμέτρηση, η προσοχή μας στρέφεται προς τους πολεμιστές. Ομως, πίσω από τους πολεμιστές, υπάρχει ο άμαχος πληθυσμός, που όταν δε μετέχει στις πολεμικές συγκρούσεις, υφίσταται συμφορές, που όμως σπάνια αναφέρονται.

Ετσι, στους πολλούς οι άμαχοι φαντάζουν καλότυχοι, που βρίσκονται μακριά από τον ορυμαγδό του πολέμου, κι ας είναι συνήθως εκείνοι που υφίστανται τις πιο σκληρές δοκιμασίες λόγω της φύσης τους όπως οι γυναίκες και τα παιδιά ή της ηλικίας τους όπως οι γέροι.

Οι συνθήκες διαβίωσης, όχι μόνο όσων βρίσκονταν στα πεδία των μαχών, αλλά του άμαχου πληθυσμού και ιδιαίτερα των παιδιών, έφθασαν στο όριο της εξαθλίωσης. Και ενώ η φτώχεια, η πείνα και οι επιδημίες, μάστιζαν εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρη την Ευρώπη, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των γιατρών, ο αριθμός των αμάχων που έχασαν τη ζωή τους, ήταν μεγάλος.

Η πορεία προς το μέτωπο

Δεν υπάρχει, ίσως, καλύτερος τρόπος να περιγράψει κανείς την πορεία προς το μέτωπο, παρά χρησιμοποιώντας λίγους στίχους από Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη:

Νύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαμε ασταμάτητα, ένας πίσω απ’ τον άλλο, ίδια τυφλοί. Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη, όπου φορές εκαταβούλιαζε ίσαμε το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά ψιχάλιζε στους δρόμους έξω, καθώς μες στην ψυχή μας. Και τις λίγες φορές όπου κάναμε στάση να ξεκουραστούμε, μήτε που αλλάζαμε κουβέντα, μονάχα σοβαροί και αμίλητοι, φέγγοντας μ’ ένα μικρό δαδί, μία-μία εμοιραζόμασταν τη σταφίδα. Ή φορές πάλι, αν ήταν βολετό, λύναμε βιαστικά τα ρούχα και ξυνόμασταν με λύσσα ώρες πολλές, όσο να τρέξουν τα αίματα. Τι μας είχε ανέβει η ψείρα ως το λαιμό, κι ήταν αυτό πιο κι απ’ την κούραση ανυπόφερτο. Τέλος, κάποτε ακουγότανε στα σκοτεινά η σφυρίχτρα, σημάδι ότι κινούσαμε, και πάλι σαν τα ζα τραβούσαμε μπροστά να κερδίσουμε δρόμο, πριχού ξημερώσει και μας βάλουνε στόχο τ’ αερόπλανα. Επειδή ο Θεός δεν κάτεχε από στόχους ή τέτοια, κι όπως το ’χε συνήθειο του, στην ίδια πάντοτε ώρα ξημέρωνε το φως.