Στον αιώνα της ταχύτητας και των μεγάλων ανατροπών, που η πραγματικότητα γύρω μας αλλάζει πρίν προλάβουμε να αφομοιώσουμε τις νέες συνθήκες, το άγχος και τα ψυχολογικά προβλήματα, η συναισθηματική ανασφάλεια και τα υπαρξιακά αδιέξοδα, φαίνεται να είναι περισσότερο συχνά από ποτέ. Δεν είναι λίγες οι στιγμές που χρειαζόμαστε τη γνώμη ενός ειδικού. Ποιός όμως είναι αυτός ο ειδικός και πως μπορεί να μας βοηθήσει; Βρεθήκαμε στον Τομέα Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μιλήσαμε με την Καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας κυρία Αναστασία Καλαντζή, για το ρόλο του κλινικού ψυχολόγου και την υποστήριξη που μπορεί να μας προσφέρει, την ακαδημαϊκή και επαγγελματική θέση του ψυχολόγου στην ελληνική κοινωνία, την αποδοχή του ρόλου του από τον μέσο Ελληνα.
Care
Τον όρο ψυχολογία τον
χρησιμοποιούμε ευρύτατα και μερικές φορές υπερβολικά ή
καταχρηστικά. Θα θέλαμε να μας πείτε ποια είναι τα όρια και οι
αρμοδιότητες της κλινικής ψυχολογίας;
Αναστασία Καλαντζή
Αφού σας ευχαριστήσω για την φιλοξενία στις ιστοσελίδες του Care,
θα ήθελα να σας πώ ότι η κλινική ψυχολογία είναι
ένας εφαρμοσμένος κλάδος της ψυχολογίας και αντλεί τα δεδομένα της
από τους άλλους κλάδους. Μπορούμε να πούμε ότι όσο καλύτερα
δουλεύουν οι άλλοι κλάδοι της ψυχολογίας, η πειραματική ψυχολογία,
η γνωστική, η εξελικτική, η κοινωνική και άλλοι κλάδοι, τόσο πιο
πλούσια είναι και η κλινική ψυχολογία.. Ο ρόλος της κλινικής
ψυχολογίας είναι, πολύ σχηματικά, να βοηθήσει το άτομο το οποίο
έχει δυσκολίες προσαρμογής. Τα τελευταία χρόνια το πεδίο δράσης της
κλινικής ψυχολογίας έχει διευρυνθεί περιλαμβάνοντας και τις
προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για να μην εμφανιστούν
προβλήματα προσαρμογής.
Care
Μιλάμε δηλαδή και για θεραπεία και για πρόληψη. Ποιός είναι όμως
ο πιό εύστοχος όρος για τα άτομα με τα οποία ασχολείται η Κλινική
Ψυχολογία, ασθενής, θεραπευόμενος, συμβουλευόμενος ή
πελάτης;
Α. Κ.
Ο περισσότερο δόκιμος όρος είναι συμβουλευόμενος ή πελάτης. Στα
ελληνικά παλεύουμε με αυτή την έννοια. Προσπαθούμε να ξεφύγουμε από
το ιατρικό μοντέλο.
Care
Υπάρχουν τρεις όροι που συχνά χρησιμοποιούνται και πιθανώς
συγχέονται: ψυχολόγος, με την έννοια κλινικός ψυχολόγος,
ψυχοθεραπευτής και σύμβουλος ή σύμβουλος διαπροσωπικών σχέσεων. Σε
τι μοιάζουν και σε τι διαφοροποιούνται;
Α. Κ.
Θίξατε ένα πάρα πολύ δύσκολο θέμα το οποίο μας απασχολεί όχι μόνο
στην Ελλάδα αλλά και συνολικά στην Ευρώπη μια και ακόμη δεν έχουν
διαφοροποιηθεί εντελώς ο ένας όρος με τον άλλον. Για την διερεύνηση
του συγκεκριμένου θέματος έχει συσταθεί μία ομάδα μελέτης των
μεταπτυχιακών σπουδών στην κλινική ψυχολογία σε 5
διαφορετικά κράτη της Ευρώπης, και στην οποία συμμετέχει και η
Ελλάδα, προσπαθώντας να ξεχωρίσουμε -αν μπορεί να ξεχωρίσει κανείς-
το επάγγελμα κλινικός ψυχολόγος από τον ψυχοθεραπευτή. Σε ότι αφορά
τον όρο Ψυχολόγος, τα πράγματα είναι απλά μια και είναι ο άνθρωπος
που έχει τελειώσει ψυχολογία, δηλαδή έχει κάνει τις βασικές σπουδές
ψυχολογίας. Στην Ελλάδα υπάρχουν τμήματα ψυχολογίας σε 4
διαφορετικά Πανεπιστήμια: 2 στην Αθήνα (Φιλοσοφική και Πάντειο),
στη Θεσσαλονίκη και στην Κρήτη. Υπάρχει πλήρης ισοτιμία μεταξύ των
4 αυτών Πανεπιστημίων και τρία από αυτά έχουν και μεταπτυχιακές
σπουδές κλινικής ψυχολογίας. Είναι η Κρήτη, η Φιλοσοφική Αθηνών και
η Θεσσαλονίκη. Το Πάντειο δεν έχει μεταπτυχιακές σπουδές κλινικής
ψυχολογίας. Το Πάντειο έχει μαζί με εμάς μεταπτυχιακές σπουδές που
αφορούν την Οικονομική και Βιομηχανική Ψυχολογία. Τα ίδια
προβλήματα απασχολούν και την Ευρώπη, και γι αυτό όπως προανέφερα
έχει συσταθεί μία ομάδα που επιχορηγείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση,
και στην οποία παίρνουν μέρος επιστήμονες από την Αυστρία, που έχει
και τον ρόλο του συντονιστή, από τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο, το
Δουβλίνο που εκπροσωπεί όλο το χώρο της Μεγάλης Βρετανίας και την
χώρα μας. Ενα από τα καίρια θέματα συζήτησης ήταν: παίρνω βασικό
πτυχίο και κάνω μεταπτυχιακές σπουδές κλινικής ψυχολογίας. Είμαι
μόνο κλινικός ψυχολόγος; Είμαι και ψυχοθεραπευτής; Πως θα
διαφοροποιηθούν αυτά τα πτυχία; Μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση ακόμη δεν
έχουμε ενιαίο τρόπο αντιμετώπισης. Δηλαδή στη Γερμανία βγαίνει
ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής, όχι κλινικός ψυχολόγος. Στην Ελλάδα
έχουμε μεταπτυχιακό κλινικής ψυχολογίας, παίρνει το χαρτί «Κλινικός
Ψυχολόγος». Στη Μεγάλη Βρετανία αυτή τη στιγμή πρέπει να κάνεις
οπωσδήποτε μεταπτυχιακές σπουδές με διδακτορικό για να γίνεις
κλινικός ψυχολόγος. Οπως καταλαβαίνετε ανακύπτουν και θέματα
αναγνώρισης μέσα στην ενιαία Ευρωπαϊκή Κοινότητα και γι αυτό
δουλεύουμε ώστε να με στόχο να βρεθούν τα minimal standards, τα
ελάχιστα προαπαιτούμενα που χρειάζονται για να αναγνωριστεί αύριο
το πτυχίο του κλινικού ψυχολόγου.
Care
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ψυχολόγου, ψυχοθεραπευτή και
συμβούλου για έναν άνθρωπο που θέλει να προσφύγει σ αυτόν, να
ζητήσει μία γνώμη;
Α. Κ.
Αν είναι ένας πελάτης ο οποίος έχει αυτά που κοινώς λέμε ψυχολογικά
προβλήματα, δυσκολίες προσαρμογής, θα πρέπει να αποτανθεί σε ένα
κλινικό ψυχολόγο
Care
Θα απευθυνθεί σε ένα ψυχολόγο ή σε έναν ψυχοθεραπευτή ή σε ένα
σύμβουλο διαπροσωπικών σχέσεων; Αν έχει πρόβλημα με τη σχέση του,
να σας το πω πιο απλά, με τη σύζυγό του;
Α. Κ.
Οι σύμβουλοι διαπροσωπικών σχέσεων έχουν εκπαιδευτεί κυρίως σε
θέματα σχέσεων μέσα στην οικογένεια. Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή δεν
υπάρχει νομικό πλαίσιο ούτε κάποια Επιτροπή στο Υπουργείο Υγείας
και Πρόνοιας που να πιστοποιεί τις διάφορες εκπαιδεύσεις. Μια και
είμαι συντονίστρια της Επιτροπής Ψυχολόγων που μελετάμε το θέμα του
ψυχολόγου – ψυχοθεραπευτή, μπορώ να σας πω ότι δεν υπάρχει
νομοθεσία που να διακρίνει τις διάφορες ειδικότητες, όπως π.χ. τον
οφθαλμίατρο από τον οπτικό. Λοιπόν, οι σύμβουλοι διαπροσωπικών
σχέσεων εκπαιδεύονται από διάφορες εταιρείες συμβουλευτικής που
συνήθως έχουν κάποιες στενές συνεργασίες με το εξωτερικό, π.χ. με
την Αγγλία. Την ποιότητα δεν μπορούμε να την ξέρουμε ακόμη. Δεν
έχει γίνει Επιτροπή που θα ελέγξει την ποιότητα της
εκπαίδευσης.
Care
Ποια είναι τα μέσα που χρησιμοποιεί ο κλινικός ψυχολόγος για να
κάνει «τη διάγνωσή του» και να συμβουλεύσει τον πελάτη του, να του
δώσει μία θεραπεία;
Α. Κ.
Τα μέσα που χρησιμοποιούν οι ψυχολόγοι μπορεί να είναι ερωτηματολόγια
ή ψυχολογικά test, η παρατήρηση, η κλινική εξέταση, η συνέντευξη, η
συνέντευξη με άλλα πρόσωπα του στενού περιβάλλοντος, ώστε να έχουμε
πιο σφαιρική εικόνα, όπως αν πρόκειται για παιδί προσπαθούμε να
έχουμε πληροφορίες από τους δασκάλους και από τους γονείς.
Care
Ποια είναι τα εργαλεία του ψυχολόγου που χρησιμοποιεί για
θεραπευτικούς σκοπούς;
Α. Κ.
Οπως προανέφερα με τη βοήθεια της συνέντευξης, της παρατήρησης και
τις πληροφορίες που συλλέγουμε με ψυχομετρικά εργαλεία, φτάνουμε
στην οργάνωση αυτού του υλικού που οδηγεί σε μια Α΄ διάγνωση. Ο
κλινικός ψυχολόγος, που έχει εκπαιδευτεί στην κλινική ψυχολογία,
έχει την δυνατότητα να προχωρήσει σε ένα επίπεδο συμβουλευτικής,
ψυχοθεραπείας.
Care
Ο όρος ψυχοθεραπεία από την πλευρά του ειδικευμένου κλινικού
ψυχολόγου και από την κλασσική πλευρά του ψυχιάτρου
μοιάζουν;
Α. Κ.
Πρόκειται για την ίδια ακριβώς εκπαίδευση. Ανάμεσα στους
εκπαιδευόμενους πάνω στις θεραπείες συμπεριφοράς, έχουμε και
ψυχιάτρους και ψυχολόγους.
Care
Ποια είναι η σημασία των ψυχομετρικών εργαλείων, των ψυχολογικών
test και πως λειτουργούν τελικά;
Α. Κ.
Η σημασία των ψυχομετρικών εργαλείων είναι πολύ μεγάλη. Κατ αρχήν
πρέπει να επισημάνουμε ότι τα ψυχομετρικά εργαλεία πρέπει ή να
έχουν εξελιχθεί στην ίδια χώρα π.χ. με ελληνικά δεδομένα ή αν είναι
από το εξωτερικό πρέπει να προσαρμοστούν και να σταθμιστούν. Επειδή
η ιστορία της ψυχολογίας στην Ελλάδα είναι σχετικά πρόσφατη, έχουμε
και πολύ λίγα σταθμισμένα μέσα. Και αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα. Ο
τομέας μας εδώ, και είμαστε πολύ περήφανοι γι αυτό, κατάφερε να
σταθμίσει ένα από τα πιο έγκυρα test νοημοσύνης για παιδιά και
εφήβους. Η εργασία έγινε από την ομάδα των κ.κ. Γιώργα,
Παρασκευόπουλοου, Μπεζεβέγκη, Γιαννίτσα και τώρα ξεκινήσαμε το
αντίστοιχο κομμάτι για τους ενήλικες.
Care
Πότε τελικά πρέπει κανείς να ζητήσει τη βοήθεια του κλινικού
ψυχολόγου και πότε του ψυχιάτρου;
Α. Κ.
Από την πλευρά του πελάτη, θα έλεγα ότι παίζει ένα ρόλο η βαρύτητα
των συμπτωμάτων, αλλά η διεθνής πρακτική δείχνει ότι οι κλινικοί
ψυχολόγοι ασχολούνται και με βαρύτατες ψυχοπαθολογικές μορφές και
με σχιζοφρενείς, και με περιπτώσεις κατάθλιψης. Δεν υπάρχει καθαρή
διαχωριστική γραμμή. Είναι θέμα εκπαίδευσης, θέμα training on the
job.
Εκεί βέβαια που υπάρχει πολύ μεγάλη διαφοροποίηση
είναι στο θέμα της χορήγησης των φαρμάκων, αν και στην Αμερική
υπάρχουν προγράμματα για κλινικούς ψυχολόγους, τα οποία
εξειδικεύουν στη χορήγηση ψυχοφαρμάκων. Το περίφημο θέμα της
συνταγογραφίας συζητείται και στη Μεγάλη Βρετανία.
Care
Ο Έλληνας συμβουλεύεται τον ψυχολόγο του; Αν ναι, για ποιους
λόγους;
Α. Κ.
Έχει ξεκινήσει θα έλεγα. Προσπαθεί να βρει ειδικούς αλλά πολλές
φορές δεν πηγαίνει στους κατάλληλους ανθρώπους. Εμφανίζονται πολλοί
ως ψυχολόγοι, πηγαίνουν να τους συμβουλευτούν και δεν παίρνουν την
ανάλογη θεραπεία και έτσι απογοητεύονται.
Care
Στο εξωτερικό ισχύει αυτό ή είναι πιο προσαρμοσμένοι οι άνθρωποι
με τον κλινικό ψυχολόγο;
Α. Κ.
Είναι πιο προσαρμοσμένοι. Υπάρχουν πιο πολλές υπηρεσίες, γνωρίζουν
τους ψυχολόγους από τον παιδικό σταθμό, όπου πάνε το παιδί τους, όπως και
από το σχολείο γνωρίζουν τον σχολικό ψυχολόγο. Ετσι ο ψυχολόγος δεν
είναι κάποιος που εμφανίζεται όταν πια έχουμε ένα σοβαρότατο
πρόβλημα. Και για αυτό η πρόσβαση είναι πιο εύκολη ακόμη και
συναισθηματικά.
Care
Υπάρχει η άποψη ότι ο Έλληνας έχει καλύτερες διαπροσωπικές
σχέσεις, έχει φίλους, είναι εξωστρεφής σαν χαρακτήρας. Μήπως γι
αυτό δεν νοιώθει την ανάγκη να πάει σε ψυχολόγο;
Α. Κ.
Μπορεί και αυτό. Αλλά για να μιλήσουμε με βεβαιότητα πρέπει να
έχουμε κάνει και μία σχετική έρευνα. Αλλά μας βοηθάει σίγουρα το
ότι είμαστε εξωστρεφείς, η παρέα με τους φίλους, ο τρόπος ζωής
μας.
Care
Είστε επιστημονική υπεύθυνος του Ινστιτούτου Έρευνας και
θεραπείας της συμπεριφοράς. Ποιοι είναι οι στόχοι και ποιοι είναι
οι σκοποί του Ινστιτούτου;
Α. Κ.
Ο κύριος στόχος είναι η εκπαίδευση. Σε αυτό το μοντέλο μια ομάδα
από ανθρώπους ίδρυσαν το 1994 την εταιρεία έρευνας της συμπεριφοράς
η οποία έκανε σεμινάρια, γενικότερη διαφώτιση του κοινού ή των
ειδικών. Με τον καιρό όμως είδαμε ότι όλο και περισσότερο μας
ζητούσαν οργανωμένη εκπαίδευση ψυχολόγοι και ψυχίατροι. Ξεκινήσαμε
πολύ λίγοι, γιατί πολύ λίγοι είχαμε την ειδικότητα από το
εξωτερικό. Φτιάξαμε ένα πρόγραμμα με την βοήθεια και την συνεργασία
της Ευρωπαϊκής Εταιρείας, η οποία και αναγνωρίζει την δουλειά μας,
παρ όλο που στην Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι ξεκαθαρισμένα. Η
εκπαιδευτική διαδικασία αφορά ψυχιάτρους και ψυχολόγους. Μπορούν
όμως και άλλοι ειδικοί της ψυχικής υγείας και όχι μόνο, όπως
εκπαιδευτικοί, να παρακολουθήσουν τα δύο πρώτα χρόνια, να έχουν μια
γενικότερη ευαισθητοποίηση σε αυτό το χώρο.
Care
Να πούμε ότι οι επισκέπτες του care μπορούν να θαυμάσουν την
πολύ ωραία δουλειά που έχετε κάνει στη σελίδα http://www.ibrt.gr/ όπου
βλέπουμε ότι το Ινστιτούτο Έρευνας και θεραπείας της συμπεριφοράς
έχει να κάνει με τομείς κρίσιμους για την καθημερινή μας ψυχική
υγεία που είναι η κατάθλιψη, το άγχος, παιδιά, προβλήματα του
ζεύγους, εγκεφαλικές διαταραχές.
Care
Υπάρχει η άποψη ότι η μοναξιά είναι ο
σύντροφος του σύγχρονου ανθρώπου. Η εμπειρία σας το
επιβεβαιώνει;
Α. Κ.
Οι περισσότεροι άνθρωποι, θα έλεγα, έχουν προβλήματα. Τώρα είναι το
ερώτημα: η κότα έκανε το αυγό
ή το αυγό την κότα; Δηλαδή
υπήρχαν από πριν προβλήματα και δεν μπορούσε να πιάσει φιλίες, να
έχει ζεστές διαπροσωπικές επαφές ή λόγω του ότι υπήρχε μία
διαταραχή δεν τον πλησίαζαν και οι άλλοι άνθρωποι; Δηλαδή κάπου σε
όλους τους ανθρώπους που έχουν ψυχολογικά προβλήματα αυτή η
διάσταση πρέπει να είναι διαταραγμένη. Δηλαδή, σχεδόν απίθανο να
έχει κάποιος πολύ ωραίες διαπροσωπικές σχέσεις και να έχει κάποιο
ειδικό πρόβλημα.
Care
Ποια είναι η γνώμη σας για το Internet σαν επικοινωνιακό μέσο;
Έχει βρει ανταπόκριση στη διεθνή κοινότητα των ψυχολόγων;
Α. Κ.
Το Internet έχει βρει αρκετή ανταπόκριση μια και όλο και
περισσότεροι ψυχολόγοι ασχολούνται με αυτό. Αρκεί να σας πω ότι
στην Ελβετία προσφέρονται ειδικά σεμινάρια για τους ψυχολόγους, για
το πώς να κάνουν το δικό τους web site, πώς να οργανώσουν τη
δουλειά τους -ιδίως όταν είναι ιδιώτες- ώστε ο άλλος να βρει όλα τα
στοιχεία που τον ενδιαφέρουν.
Care
Μπορεί να ασκηθεί κλινική ψυχολογία μέσω
Internet;
Α. Κ.
Αν και πιστεύω ότι η ανθρώπινη επαφή και η σχέση πελάτη-θεραπευτή
είναι αναντικατάστατη, μπορεί ένα προστάδιο όπως η χορήγηση των
ερωτηματολογίων, μία πρώτη πληροφόρηση, να γίνει μέσω Internet.
Η American Psychological Association έχει ήδη καταλόγους
ψυχοθεραπευτών, τους οποίους έχει εγκρίνει μια και έχουν την
αντίστοιχη εκπαίδευση, που κινούν ορισμένα στάδια της ψυχοθεραπείας
μέσω Internet. Δεν σας κρύβω ότι και στο Ινστιτούτο σκεπτόμαστε να
ξεκινήσουμε ένα σεμινάριο για ψυχολόγους με θέμα «Πώς να φτιάξετε
το δικό σας web site».
Care
Θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε για το συμβουλευτικό κέντρο φοιτητών
του Πανεπιστημίου Αθηνών και το αντίστοιχο του Πανεπιστημίου της
Θράκης. Μπορούν να προσφύγουν όλοι οι φοιτητές σε αυτά; Έχετε
κάποιες συγκεκριμένους στόχους για το μέλλον;
Α. Κ.
Το συμβουλευτικό κέντρο φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο
οποίο είμαι και διευθύντρια, ξεκίνησε από μία αναγκαιότητα.
Ερχονταν φοιτητές που άκουγαν τα δικά μας μαθήματα και ήθελαν μετά
να συζητήσουν μαζί μας, διάφορα προσωπικά τους προβλήματα. Και
βεβαίως αυτό δεν επιτρέπεται μια και ο ρόλος του εκπαιδευτικού
είναι διαφορετικός από τον ρόλο του ψυχολόγου. Ετσι άρχισα
προσωπικά να ενδιαφέρομαι για το τι γίνεται στην Ευρώπη. Έμαθα ότι
σε όλα τα Πανεπιστήμια της Ευρώπης υπάρχουν συμβουλευτικά κέντρα,
πήραμε την αντίστοιχη πληροφόρηση κλπ. και ιδρύθηκε το
συμβουλευτικό κέντρο, με Πρυτανική πράξη, το 1990. Εκείνο όμως που
πρέπει να τονίσουμε είναι ότι ενώ η αναγκαιότητα έχει αναγνωριστεί,
ιδρύθηκε το συμβουλευτικό κέντρο, έχουμε τους χώρους, δυστυχώς δεν
υπάρχει συνεχής χρηματοδότηση από το Πανεπιστήμιο. Δεν υπάρχει ο
περίφημος κωδικός για να έχουμε μόνιμο προσωπικό. Στο δικό μας
συμβουλευτικό σταθμό βάσει της Πρυτανικής πράξης έχουν πρόσβαση
όλοι οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών οι οποίοι είναι πάνω από
82.000 νέοι άνθρωποι. Έχουμε μόνο έναν ψυχολόγο, ενώ χρειαζόμαστε
τουλάχιστον 2. Έχουμε μεγάλες waiting lists, που φθάνουν ως τα
Χριστούγεννα. Πιστεύω πως ο καινούριος Πρύτανης που είναι και από
τη Φιλοσοφική Σχολή, ο Καθηγητής κ. Μπαμπινιώτης, θα μας βοηθήσει
να γίνουμε μόνιμη υπηρεσία, όπως σε όλο τον κόσμο. Τουλάχιστον στην
Ευρώπη θεωρείται ένα σέρβις του Πανεπιστημίου και μάλιστα στο
Βέλγιο είχαν ένα σλόγκαν που έλεγε «Ο ψυχικά υγιής φοιτητής είναι ο
πιο φτηνός φοιτητής», δηλαδή είναι πιο αποδοτικός, δεν διακόπτει
τις σπουδές, δεν αλλάζει κάθε τρεις και λίγο κατεύθυνση. Εδώ στην
Ελλάδα έχουμε παρατηρήσει πως πάρα πολλοί καλοί φοιτητές, όπως
αυτοί που πρωτεύουν στις Πανελλήνιες, μπαίνουν στο Πανεπιστήμιο και
καταρρέουν. Δεν μπορούν να σπουδάσουν. Εδώ φαίνεται η αναγκαιότητα
του Συμβουλευτικού Κέντρου μέσω της ψυχολογικής υποστήριξης που
μπορεί να προσφέρει.
Σύντομο βιογραφικό
Dr. Καλαντζή – Αζίζι
Καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Διευθύντρια του Συμβουλευτικού Κέντρου Φοιτητών του Πανεπιστημίου
Αθηνών. Σπούδασε Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
Ειδικεύθηκε στην Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία στην
Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου της Βιέννης.
Διαβάστε επίσης
- Συναισθηματική διατροφή: Η ψυχολογία στο αδυνάτισμα
- Ψυχολογική ύπνωση
- Χωρίζοντας… πολιτισμένα
- Συμβουλές από παιδοψυχολόγους για την σωστή διαχείριση ενός διαζυγίου
- Ταμπού
Επιμέλεια σύνταξης ειδήσεων σχετικών με την Υγεία (Νέα από την Ελλάδα και τον Κόσμο) για το site Care.gr.