Υπάρχουν διάφορα στάδια του ύπνου, τα οποία έχουν μία κυκλική εναλλαγή στη διάρκεια της νύχτας (αλλά και της ημέρας…). Η σύγχρονη μάλιστα νευρολογία με τη βοήθεια των εγκεφαλογραφημάτων, έχει καταγράψει τέσσερα διαφορετικά “επίπεδα συνέιδησης”, τα οποία χαρακτηρίζει σαν διαφορετικά στάδια του ύπνου αλλά και της αφύπνισης:

Πρώτο στάδιο

Στο βαθύτερο στάδιο του ύπνου ο εγκέφαλος δείχνει να έχει πλήρη αποσύνδεση από το περιβάλλον και τα εγκεφαλικά κύματα που φαίνονται στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (και δείχνουν την εγκεφαλική δραστηριότητα) είναι αραιά και ήρεμα. Είναι το στάδιο στο οποίο η καρδιά εργάζεται επίσης πολύ αργά, όλες οι εσωτερικές κινήσεις του σώματος επιβραδύνονται ή σταματούν και το σώμα δείχνει να περνάει από μία φάση βαθιάς χαλάρωσης και αναζωογόνησης.

Είναι αυτό το στάδιο του ύπνου στο οποίο το κάθε κύτταρο του οργανισμού πραγματικά “ξεκουράζεται”. Στη διάρκεια αυτού του σταδίου ο νούς επίσης αναπαύεται και ανακτά δυνάμεις. Η ανάπαυση αυτή είναι κοινή και για τις τρεις ιδιοσυγκρασίες – Vata, Pitta και Kapha. Εάν ο άνθρωπος για κάποιο λόγο δεν περάσει κάποια (έστω λίγη) ώρα της νύχτας σε κατάσταση βαθέως ύπνου, τότε δεν υπάρχει πραγματική ξεκούραση.

Αυτό έχει αποδειχθεί σε πειράματα κατά τα οποία στο “εργαστήριο ύπνου” οι ερευνητές συνδέουν κάποιους εθελοντές με ηλεκτροεγκεφαλογραφικά μηχανήματα και στη συνέχεια οι εθελοντές κοιμούνται. Στα συγκεκριμένα αυτά πειράματα, οι ερευνητές ξυπνούσαν τους εθελοντές οι οποίοι κοιμόντουσαν, μόλις το εγκεφαλογράφημά τους έδειχνε ότι αρχίζει η φάση του βαθέως ύπνου. Με τον τρόπο αυτό δεν επέτρεπαν στον οργανισμό τους να ξεκουραστεί πραγματικά, και αυτό το διαπίστωναν την επόμενη ημέρα, όταν οι άνθρωποι αυτοί ήταν κουρασμένοι σαν να μην είχαν κοιμηθεί.

Δεύτερο στάδιο

Στο επόμενο στάδιο του ύπνου (στάδιο των ονείρων) που ονομάζεται “στάδιο REM”, εμφανίζονται τα όνειρα και είναι ένα πολύ περίεργο στάδιο, και αυτό διότι ο οργανισμός εκείνη τη στιγμή λειτουργεί σχεδόν σαν να ήταν …ξύπνιος. Μάλιστα το εγκεφαλογράφημα καταγράφει σημαντική εγκεφαλική δραστηριότητα, η αναπνοή επιταχύνεται και μπορεί να δείχνει σαν να λαχανιάζει κανείς, τα μάτια κινούνται γρήγορα (REM: Rapid Eye Movements), ο καρδιακός ρυθμός επιταχύνεται, υπάρχουν κινήσεις χεριών και ποδιών, το σώμα μετακινείται στο κρεβάτι, οι άνδρες μπορεί να εμφανίσουν στύση, κλπ. Είναι η φάση των ονείρων, τα οποία βλέπουν όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα άν την επόμενη ημέρα τα θυμούνται ή όχι.

Τα καθημερινά όνειρα θεωρούνται σαν μία λειτουργία κάθαρσης και αναζωογόνησης του νοητικού επιπέδου του ανθρώπου και μέσα σε αυτά “καίγονται” διάφορες ψυχικές τοξίνες. Είναι μία διαδικασία αποτοξίνωσης από διάφορες καθημερινές εμπειρίες και ο άνθρωπος μπορεί να βλέπει το εαυτό του να “παίζει” μέσα στο όνειρο, ή να βλέπει ιστορίες με άλλους ανθρώπους, κλπ. Υπάρχουν βέβαια και τα λεγόμενα “μεγάλα” όνειρα που αποτελούν πραγματικές ψυχικές εμπειρίες και τα οποία είναι σχετικά σπάνια και συνήθως θεωρούνται από πολλούς σαν “προφητικά” ή “σημαδιακά”.

Εάν κάποιος άνθρωπος στερηθεί την φάση των ονείρων (σε αντίστοιχα πειράματα που έχουν γίνει σε “εργαστήρια ύπνου”), τότε την επόμενη ημέρα δεν εμφανίζει ακριβώς κάποια κούραση (όπως συμβαίνει εάν στερηθεί τη φάση του βαθέως ύπνου), αλλά νιώθει ένα ακαθόριστο άγχος και έναν εκνευρισμό που υποβόσκει στα “παρασκήνια” σε όλες τις καθημερινές του δραστηριότητες. Είναι σαν η προηγούμενη ημέρα κατά κάποιο τρόπο να συνεχίζεται χωρίς να έχει μεσολαβήσει η απαραίτητη νοητική ανάπαυση.

Τρίτο στάδιο

Υπάρχει ένα ακόμη στάδιο του ύπνου το οποίο είναι εξαιρετικά επιφανειακό, ο άνθρωπος δηλαδή ούτε κοιμάται βαθιά, ούτε βλέπει όνειρα, αλλά υπάρχει μία χαλαρή σύνδεση με το περιβάλλον και θα έλεγε κανείς ότι τότε “λαγοκοιμάται”. Είναι το στάδιο στο οποίο σχεδόν αντιλαμβανόμαστε το ότι κοιμόμαστε και ταυτόχρονα αναγνωρίζουμε εύκολα τα εξωτερικά ερεθίσματα (ήχοι από το περιβάλλον, φώς, κλπ) και μπορούμε να ξυπνήσουμε σχετικά εύκολα.

Υπάρχουν δυστυχώς πολλοί άνθρωποι οι οποίοι σχεδόν όλη την ώρα που “κοιμούνται”, βρίσκονται σε αυτό το στάδιο και βεβαίως δεν υπάρχει πραγματική ανάπαυση και αναζωογόνηση του οργανισμού τους, όσες ώρες τελικά και εάν παραμείνουν στο κρεβάτι. Στο στάδιο αυτό, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του καθενός θα υπάρχουν ανάλογες ποιότητες (από την υπερένταση του Vata, έως τον λήθργο του Kapha).

Τέταρτο στάδιο

Τέλος, σύμφωνα πάντα με την κλασσική προσέγγιση των νευρολόγων, το τέταρτο και τελευταίο στάδιο, είναι αυτό στο οποίο βρίσκεστε τώρα που διαβάζετε αυτό το κείμενο, αυτό δηλαδή που ονομάζουμε εγρήγορση (απουσία ύπνου) και κατά το οποίο είμαστε “ξύπνιοι” (ή μάλλον νομίζουμε ότι είμαστε ξύπνιοι).

Διαβάστε επίσης

• Οι επιχειρηματίες της Σιγκαπούρης στερούνται ύπνου
• Η στάση ύπνου ευθύνεται για την εμφάνιση νεφρολιθίασης
• Χαρακτηριστικά του ύπνου
• Εισαγωγή στα θέματα ύπνου
• Το γονίδιο του ύπνου