Σύντομη περιγραφή – ορισμός

Επίσταξη ή ρινορραγία ονομάζεται η αιμορραγία από τη μύτη.

Γενικά

Μπορεί να προέρχεται από κάποια τοπική βλάβη της μύτης ή να οφείλεται σε γενικότερη νόσο. Σε κάθε περίπτωση η επίσταξη αποτελεί σύμπτωμα και όχι νόσο, γι΄αυτό είναι σημαντικό πέρα από την αναστολή της αιμορραγίας να διερευνάται πάντα η αιτία που την προκάλεσε. Μπορεί να είναι μικρή με τη μορφή σταγόνων ή πολύ μεγάλη και να θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου. Παρουσιάζεται και στα δύο φύλα, σε όλες τις ηλικίες με μεγαλύτερη συχνότητα στα παιδιά. Το συνηθέστερο σημείο αιμορραγίας είναι τα αγγεία του πρόσθιου τμήματος του ρινικού διαφράγματος (κηλίδα του Kiesselbach).

Αίτια

Τα αίτια που την προκαλούν διακρίνονται σε τοπικά και γενικά.

Τοπικά
1. Τραυματισμοί
2. Φλεγμονές
3. Νεοπλάσματα

Γενικά
1. Αιματολογικές παθήσεις, όπως αναιμία, λευχαιμία, αιμορραγικές διαθέσεις π.χ αιμορροφιλία
2. Υπέρταση
3. Φάρμακα (αντιπηκτικά, ασπιρίνη κ.α)
4. Λοιμώξεις
5. Ενδοκρινικά (έμμηνος ρύση, εγκυμοσύνη)
6. Διαταραχές θρέψης και μεταβολισμού
7. Συγγενείς παθήσεις
8. Περιβαλλοντολογικά (ξηρασία, χαμηλή υγρασία, κλιματιστικά μηχανήματα)

Τέλος, υπάρχουν περιπτώσεις που δεν ανευρίσκεται αιτία (ιδιοπαθής).

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της ρινορραγίας έχει δύο στόχους, το σταμάτημα της αιμορραγίας σαν πρώτη επείγουσα φάση και την ανεύρεση της αιτίας που την προκάλεσε κατά δεύτερο λόγο αλλά εξίσου σημαντικό. Για την επίσχεση της αιμορραγίας οι πρώτες ενέργειες που μπορεί να κάνει ακόμα και ο ίδιος ο ασθενής είναι οι εξής:

-Καθιστή θέση με το κεφάλι σκυμμένο εμπρός και όχι πίσω όπως συνηθίζεται, γιατί έτσι καταπίνεται το αίμα και προκαλείται εμετός.
-Καλό φύσημα της μύτης και πλύσιμο με άφθονο νερό για να απομακρυνθούν τα πήγματα αίματος που πολλές φορές λειτουργούν σαν σφουγγάρι επιτείνοντας την αιμορραγία.
-Πίεση με το δάκτυλο της αιμορραγούσας πλευράς της μύτης.
-Τοποθέτηση παγοκύστης στη ράχη της μύτης για αγγειοσύσπαση.
-Τοποθέτηση ενός κομματιού από βαμβάκι σε κυλινδρικό σχήμα μέσα στο ρουθούνι που αιμορραγεί, αφού επαλειφθεί με οξυζενέ ή βαζελίνη.

Αν παρόλα αυτά η αιμορραγία συνεχίζει μετά από 10-20 λεπτά, είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί πιο επεμβατική αντιμετώπιση και ο άρρωστος αν δεν το έχει ήδη κάνει πρέπει να επισκεφθεί τον γιατρό.
Ο γιατρός αφού καθαρίσει καλά τη μύτη με αναρρόφηση θα επιχειρήσει με πρόσθια ρινοσκόπηση να εντοπίσει την περιοχή που αιμορραγεί, αν αυτή είναι στο πρόσθιο τμήμα της μύτης. Αν αυτό γίνει μπορεί να επαναλάβει τα αρχικά μέτρα που προαναφέρθηκαν χρησιμοποιώντας και κάποια αγγειοσυσπαστική ουσία στο βαμβάκι που θα τοποθετηθεί στη μύτη. Αν η αιμορραγία δεν σταματά μπορεί να γίνει είτε καυτηριασμός του αγγείου που αιμορραγεί, είτε πρόσθιος επιπωματισμός (ταμπονάρισμα) της μύτης με διάφορα υλικά.

Αν το αγγείο που αιμορραγεί δεν είναι ορατό στην πρόσθια ρινοσκόπηση, γίνεται ενδοσκόπηση της μύτης εφόσον είναι δυνατόν. Στην περίπτωση που το αγγείο βρεθεί επιχειρείται καυτηριασμός. Αν αποτύχει ή αν δεν ανευρίσκεται το αγγείο είναι πολύ πιθανό η αιμορραγία να προέρχεται από το οπίσθιο τμήμα της μύτης. Στην περίπτωση αυτή το αίμα θα φαίνεται να κατεβαίνει στον φάρυγγα και ο ασθενής θα αισθάνεται πως το καταπίνει. Τότε επιβάλλεται οπίσθιος και πρόσθιος επιπωματισμός της μύτης.

Μετά το ταμπονάρισμα της μύτης ο ασθενής εισάγεται στο νοσοκομείο για παρακολούθηση και έλεγχο. Το ταμπόν παραμένει 2-3 εικοσιτετράωρα και χορηγείται προφυλακτικά αντιβίωση για την πρόληψη επιπλοκών όπως ωτίτιδα, παραρρινοκολπίτιδα κ.α. Ο επιπωματισμός πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή μόνο από ειδικό γιατί μπορεί να προκαλέσει από νέκρωση τμήματος της μύτης μέχρι ανακοπή καρδιάς. Η ενδοσκόπηση και η εισαγωγή του ταμπόν γίνονται κάτω από τοπική αναισθησία στη μύτη. Όταν η αιμορραγία ελεγχθεί αντιμετωπίζεται και το παθολογικό υπόστρωμα αν είναι γνωστό π.χ ρύθμιση πίεσης σε υπερτασικό άτομο.

Ακολουθεί λεπτομερής έλεγχος για την ανεύρεση της αιτίας που προκάλεσε την ρινορραγία με εξετάσεις αίματος (αιματοκρίτης, λευκά αιμοσφαίρια παράγοντες πήξεως κ.α), ενδοσκόπηση της μύτης μετά την αφαίρεση του ταμπόν κ.α. Αν υπάρχει υποψία καρκινώματος ή αν δεν βρεθεί αίτιο γίνεται αξονική τομογραφία του ρινοφάρυγγα. Μετά την ανεύρεση της αιτίας ακολουθεί αιτιολογική θεραπεία π.χ χορήγηση παραγόντων πήξεως σε αιμορροφιλία.

Στα παιδιά 95% οι επιστάξεις οφείλονται στην ξηρότητα του ρινικού βλεννογόνου (συχνότερες το καλοκαίρι) ή σε ρινίτιδες και στο «σκάλισμα» της μύτης. Σπάνια είναι ραγδαίες και σπάνια έχουν σοβαρό παθολογικό υπόστρωμα. Σταματούν εύκολα και λίγες είναι οι περιπτώσεις που απαιτούν έλεγχο. Επίσης στα παιδιά σπάνια γίνεται καυτηριασμός γιατί συνήθως δεν αποδίδει. Αρκεί η επάλειψη του εσωτερικού της μύτης με βαζελινούχο αλοιφή για αναστολή της συχνότητας και της διάρκειας των επιστάξεων. Σημαντική είναι η εκπαίδευση των γονιών ώστε να αποφεύγουν τον εκλυτικό παράγοντα της ρινορραγίας π.χ το ξηρό περιβάλλον.

Νεότερες μέθοδοι ριζικής θεραπείας των συχνών επιστάξεων είναι η χειρουργική απολίνωση των αγγείων που αιματώνουν τη μύτη.