Οξεία παγκρεατίτιδα

Σύντομη περιγραφή – ορισμός

Οξεία παγκρεατίτιδα είναι οξεία φλεγμονή του παγκρέατος που αρχικά είναι άσηπτη (δεν υπάρχουν μικρόβια). Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ελαφράς μορφής και υποχωρεί σε λίγες μέρες. Μερικές φορές είναι βαριά και μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.

Ανατομία

Το πάγκρεας είναι ένα συμπαγές όργανο του πεπτικού συτήματος, που βρίσκεται στην άνω κοιλία, πίσω από το στομάχι και μπροστά από τη σπονδυλική στήλη και τα μεγάλα αγγεία (αορτή-κάτω κοίλη φλέβα). Καλύπτεται από το περιτόναιο και ανατομικά διακρίνεται σε κεφαλή (προς τα δεξιά), αυχένας, σώμα και ουρά (προς τα αριστερά). Η κεφαλή του παγκρέατος βρίσκεται μέσα στην αγκύλη του δωδεκαδακτύλου, που έχει το σχήμα του λατινικού γράμματος ‘C’. Λόγω της θέσης του και της σχέσης του με τα γύρω όργανα είναι δύσκολη η χειρουργική του.

Λειτουργία παγκρέατος

Το 99% του παγκρέατος αποτελεί τη λεγόμενη ‘εξωκρινή’ μοίρα, που παράγει ένζυμα απαραίτητα για την πέψη, τα οποία απεκκρίνονται μέσω του μείζονος παγκρεατικού πόρου, στο δωδεκαδάκτυλο, όπου αναμιγνύονται με την χολή και τις τροφές για να συμβάλουν στην πέψη.

Το υπόλοιπο 1% του παγκρέατος είναι η ‘ενδοκρινής’ μοίρα, που αποτελείται από νησίδια κυττάρων, διάσπαρτα σε όλο το πάγκρεας (νησίδια Langerhans). Η σημασία τους είναι πολύ μεγάλη, καθώς σε αυτά τα νησίδια παράγεται η ινσουλίνη, της οποίας η έλλειψη προκαλεί το διαβήτη, καθώς και άλλες ορμόνες όπως γλυκαγόνη, σωματοστατίνη κ.λ.π.

Αιτιολογία

Στο 70-90% των περιτπώσεων, η οξεία παγκρεατίτιδα οφείλεται είτε σε χολολιθίαση, είτε στην υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος. Αλλες σπανιότερες αιτίες είναι : υπερλιπιδαιμία, υπερασβεστιαιμία, ισχαιμία του παγκρέατος, απόφραξη των πόρων, φαρμακευτική, τραυματική, ιοί και παράσιτα, ιδιοπαθής (όταν δεν μπορεί να βρεθεί καμμία αιτία).

Στις μη αστικές περιοχές των βιομηχανικών χωρών και στις μεσογειακές χώρες (όπως η Ελλάδα), η χολολιθίαση είναι με μεγάλη διαφορά (70%), η πιο συχνή αιτία οξείας παγρεατίτιδας. Ο πιθανότερος μηχανισμός με τον οποίο η χολολιθίαση προκαλεί παγκρεατίτιδα είναι ο εξής: Ο χολόλιθος μετακινείται από τη χοληδόχο κύστη σο χοληδόχο πόρο και αποφράσσει συνεχώς ή προσωρινά το κοινό στόμιο χοληδόχου παγκρεατικού πόρου. Αυξάνεται η πίεση μέσα στον παγκρεατικό πόρο και τις αδενοκυψέλες του παγκρέατος και αυτό έχει ως συνέπεια να ενεργοποιηθούν τα παγκρεατικά ένζυμα μέσα στο πάγκρεας και να πέψουν το ίδιο το όργανο (αυτοπεψία παγκρέατος). Αρχικά εμφανίζεται οίδημα, που μπορεί να εξελιχθεί σε νεκρώσεις και αιμορραγίες, τόσο στο ίδιο το πάγκρεας, όσο και στην υπόλοιπη κοιλία.

Κλινική εικόνα

Στο 70-90% των περιπτώσεων, η παγκρεατίτιδα είναι ελαφρά ‘οιδηματώδης’ και έχει κύριο σύμπτωμα τον πόνο στο επιγάστριο και τη μέση. Αλλα συμπτώματα είναι ναυτία και έμετος, ταχυκαρδία, πυρετός, διάταση της κοιλιάς, ασκίτης.

Στο 10-20% των περιπτώσεων, η παγκρεατίτιδα είναι αιμορραγική-νεκρωτική και εκτός από τα προαναφερθέντα, μπορεί να εκδηλωθούν υπόταση, υπογκαιμικό shock και καρδιακή, αναπνευστική και νεφρική ανεπάρκεια. Αν οι νεκρωμένες περιοχές επιμολυνθούν από μικρόβια, τότε η παγκρεατίτιδα γίνεται σηπτική, με υψηλό ποσοστό θνησιμότητας.

Διάγνωση

Η διάγνωση τίθεται με την κλινική εικόνα και τις εξετάσεις. Μέτρηση αμυλάσης του αίματος και των ούρων, μέτρηση λιπάσης, σακχάρου, ουρίας, ασβεστίου, γενική αίματος, αέρια αίματος. Οσο μεγαλύτερες οι διαταραχές, τόσο πιο σοβαρή η κατάσταση.

Η απλή ακτινογραφία κοιλίας δείχνει ειλεό, ενώ η απόλυτη διάγνωση και εκτίμηση της βαρύτητας γίνεται με αξονική τομογραφία.

Αντιμετώπιση

Η συντηρητική θεραπεία περιλαμβάνει παρεντερική χορήγηση υγρών και ηλεκτρολυτών, αναλγητική και αντιπυρετική θεραπεία και τοποθέτηση ρινογαστρικού καθετήρα. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις χορηγούνται αντιβιοτικά, παρεντερική σίτιση και υποστήριξη των συστημάτων που πάσχουν (αναπνευστικό, κυκλοφορικό). Επίσης χορηγούνται φάρμακα, που μειώνουν τη γαστρική και παγκρεατική έκκριση (σωματοστατίνη)

Η χειρουργική θεραπεία έχει ως ενδείξεις
1. Τη διαγνωστική αμφιβολία. Μπορεί να δώσουν παρόμοια εικόνα η διάτρηση ή η περιτονίτιδα.
2. Την αντιμετώπιση μικροβιακών επιπλοκών (αποστήματα, ψευδοκύστεις, επιμολυσμένες νεκρώσεις). Σε αυτές τις περιπτώσεις θα παροχετευθούν τα αποστήματα και οι ψευδοκύστεις, θα αφαιρεθούν τα νεκρωμένα τμήματα και θα τοποθετηθούν σωλήνες παροχέτευσης με συνεχή αναρρόφηση. Σε μερικές πολύ βαριές περιπτώσεις, η κοιλιά παραμένει ανοικτή και πωματισμένη με γάζες, για να μπορεί να καθαρίζεται κάθε λίγες ημέρες
3. Την αντιμετώπιση λιθιασικής νόσου. Συνήθως μόλις υποχωρήσει η παγκρεατίτιδα (8-10 ημέρες) ακολουθεί χολοκυστεκτομή (ανοικτή ή λαπαροσκοπική).

Εάν η παγκρεατίτιδα συνοδεύεται από ίκτερο ή χολαγγειΐτιδα ή και σε περιπτώσεις βαριάς χολαγγειΐτιδας, ενδείκνυται η ενδοσκοπική σφιγκτηροτομή, για να αφαιρεθεί ο ενσφηνωμένος λίθος και να προληφθούν υποτροπές.

Διαβάστε επίσης

Μαρία Κοπανίδη

Ειδική Παιδοχειρουργός