Η ανεμευλογιά είναι μία εξανθηματική νόσος, η οποία χαρακτηρίζεται από διαδοχικές εκθύσεις (εμφανίσεις) εξανθήματος με μορφή κηλίδων (=επίπεδη περιγεγραμμένη μεταβολή του χρώματος του δέρματος χωρίς καμιά αλλαγή στο πάχος, την κατάσταση ή την σύστασή του), οι οποίες γρήγορα εξελίσσονται σε φυσαλίδες(= έπαρμα της επιδερμίδας που περιέχει υγρό) και εφελκίδες (‘κάκαδο’ = μαλακή μάζα που αποτελείται από πύον, ορό, νεκρά κύτταρα και μικρόβια).

Αιτιολογία

Η νόσος οφείλεται στον ιό της ανεμευλογιάς-έρπητα ζωστήρα(VZV), που ανήκει στην ομάδα των ιών του έρπητα (Herpesvirus varicelae) και προκαλεί και τον έρπητα ζωστήρα. Οταν ένα άτομο έρθει για πρώτη φορά σε επαφή με τον ιό της ανεμευλογιάς-έρπητα ζωστήρα θα πάθει αρχικά ανεμευλογιά, ενώ σε περίπτωση νέας επαφής (λοίμωξης) η αναζωπύρωσης προηγούμενης λοίμωξης θα εκδηλωθεί έρπητας ζωστήρας. Η ανεμευλογιά προσβάλλει τα παιδιά (συνήθως 5-10 ετών), ενώ ο έρπητας ζωστήρας κυρίως τους ενήλικες.

Πως μεταδίδεται

Η ανεμευλογιά μεταδίδεται:
· με άμεση επαφή με το υγρό των φυσαλίδων,
· με σταγονίδια του στοματοφάρυγγα και
· με τον αέρα.
· Μέσω του πλακούντα (συγγενής ανεμευλογιά)

Πότε μεταδίδεται

Ο άρρωστος μεταδίδει τη νόσο 2 ημέρες πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος και σε όλη την διάρκεια που βγάζει καινούργια στοιχεία μέχρι την εφελικιδοποίησή τους (συνήθως 6 ημέρες μετά). Σε ανασοκατασταλμένα παιδιά η μετάδοση της νόσου είναι συνήθως 15 μέρες, γιατί τα παιδιά αυτά βγάζουν καινούργια εξανθηματικά στοιχεία για περισσότερες μέρες.

Κλινική εικόνα

Ο χρόνος επώασης της νόσου (χρόνος από την στιγμή που έρχεται κάποιος σε επαφή με τον ιό της ανεμευλογιάς μέχρι να εμφανίσει τα πρώτα συμπτώματα) είναι 10-21 ημέρες (συνήθως 14-16 μέρες). Μία μέρα πριν από το εξάνθημα μπορεί να παρατηρηθεί χαμηλός ή υψηλός πυρετός, κακοδιαθεσία και ανορεξία.

Τις περισσότερες φορές η νόσος εκδηλώνεται συνήθως με ελαφρό πυρετό και εμφάνιση ερυθρών κηλίδων (=επίπεδη περιγεγραμμένη μεταβολή του χρώματος του δέρματος χωρίς καμιά αλλαγή στο πάχος, την κατάσταση ή την σύστασή του), οι οποίες γρήγορα μετατρέπονται σε βλατίδες (=στερεό έπαρμα της επιδερμίδας συνήθως σκληρής σύστασης και μικρού μεγέθους, μέχρι 1 εκατοστό), φυσαλίδες (=έπαρμα της επιδερμίδας με στρογγυλό ή ωοειδές σχήμα που περιέχει υγρό και περιβάλλεται από κόκκινο κύκλο) και εφελκίδες («κάκαδο»=μαλακή μάζα που αποτελείται από πύον, ορό, νεκρά κύτταρα και μικρόβια).

Η εξέλιξη αυτή ολοκληρώνεται σε 6-8 ώρες και ακολουθεί εμφάνιση νέων εξανθηματικών στοιχείων περιοδικά ανά 10-20 ώρες τις επόμενες 3-4 ημέρες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν στην ίδια περιοχή του δέρματος όλων των ειδών τα εξανθηματικά στοιχεία, δηλαδή κηλίδες, βλατίδες, φυσαλίδες και εφελκίδες. Στη συνέχεια οι εφελκίδες πέφτουν χωρίς να παραμείνουν συνήοως ουλές («σημάδια»).

Το εξάνθημα είναι περισσότερο πυκνό στον κορμό (σώμα), λιγότερο στο πρόσωπο και τα άκρα. Η παρουσία του εξανθήματος στο τριχωτό της κεφαλής είναι χαρακτηριστικό εύρημα της νόσου.

Οι φυσαλίδες μπορεί να εμφανιστούν και στο βλεννογόνο του στόματος, τους επιπεφυκότες και τα γεννητικά όργανα.

Το εξάνθημα συνοδεύεται από έντονο κνησμό (φαγούρα) και μπορεί να αφήσει ουλές (είναι αποτέλεσμα αντικατάστασης στοιχείων του δέρματος που καταστράφηκαν από συνδετικό ιστό).

H βαρύτητα της νόσου ποικίλλει. Τα εξανθηματικά στοιχεία μπορεί. να είναι ελάχιστα και ο πυρετός να λείπει, ενώ άλλες φορές υπάρχουν άφθονα στοιχεία (100-300) και υψηλός πυρετός. Σε βαριά νόσο και ιδιαίτερα σε άτομα που υποβάλλονται σε θεραπεία με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα ή πάσχουν από κακοήθη νοσήματα οι φυσαλίδες περιέχουν αίμα (αιμορραγική ανεμευλογιά) ή τα εξανθηματικά στοιχεία νεκρώνονται (γαγγραινώδης ανεμευλογιά). Στις περιπτώσεις αυτές η έκβαση της νόσου είναι συνήθως κακή.

Διάγνωση

Η διάγνωση είναι εύκολη και στηρίζεται στην κλινική εικόνα, δηλαδή στην παρουσία εξανθηματικών στοιχείων στο τριχωτό τμήμα του κεφαλιού και στην ποικιλομορφία των στοιχείων (υπάρχουν ταυτόχρονα σε διαφορετικά σημεία κηλίδες, βλατίδες, φυσαλίδες και εφελκίδες).

Σε πολύ λίγες περιπτώσεις στις οποίες δεν είμαστε σίγουροι για την διάγνωση, πρέπει να γίνεται εργαστηριακός έλεγχος, που περιλαμβάνει:
α) καλλιέργεια του ιού από δερματικές βλάβες,
β) ανίχνευση του DNA του ιού σε δερματικές βλάβες ή φαρυγγικό έκκριμα με αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR),
γ) κυτταρολογική εξέταση υλικού από δερματικές βλάβες (σε όλες τις λοιμώξεις από ερπητοϊούς βρίσκονται πολυμορφοπύρηνα γιγαντοκύτταρα με ενδοπυρηνικά έγκλειστα) ή
δ) ορολογικές εξετάσεις σε δείγματα ορού στην οξεία φάση της νόσου και την ανάρρωση (σύνδεση συμπληρώματος, ανοσοφθορισμός, ELISA).

Διαφορική διάγνωση

Η διαφορική διάγνωση θα γίνει από:
1. τσιμπήματα εντόμων,
2. πυοδερμία,
3. φαρμακευτικά εξανθήματα και
4. εξανθήματα που οφείλονται σε άλλους ιούς (π.χ. εντεροιοί, γενικευμένος απλός έρπης)
5. εξάνθημα που οφείλεται στο μυκόπλασμα της πνευμονίας.

Επιπλοκές

Οι κυριότερες επιπλοκές είναι:
1. Η μικροβιακή επιμόλυνση των δερματικών αλλοιώσεων (σταφυλόκοκκος, στρεπτόκοκκος) αποτελεί την πιο συχνή επιπλοκή της νόσου.
2. Οι δευτεροπαθείς μικροβιακές λοιμώξεις, όπως πνευμονία και οξεία μέση πυώδης ωτίτιδα
3. Η μηνιγγοεγκεφαλίτιδα, που εμφανίζεται στην έναρξη του εξανθήματος ή στο τέλος της πρώτης εβδομάδας και σπάνια πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος σαν παρεγκεφαλιδική αταξία.
4. Πρωτοπαθής βρογχοπνευμονία, που οφείλεται στον ίδιο τον ιό της ανεμευλογιάς-έρπητα ζωστήρα και εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή, αλλά και σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα
5. το σύνδρομο Reye μετά από χορήγηση ασπιρίνης (οξεία τοξική εγκεφαλοπάθεια, που συνοδεύεται από αύξηση της αμμωνίας του ορού και από λιπώδη διήθηση του ήπατος, η οποία προκαλεί αύξηση των τρανσαμινασών, παράταση του χρόνου προθρομβίνης, υπογλυκαιμία (= μείωση της στάθμης του σακχάρου του αίματος).
6. Σπάνιες επιπλοκές είναι η ηπατίτιδα, η παγκρεατίτιδα, η νεφρίτιδα, η μυοκαρδίτιδα, η αρθρίτιδα και οι διαταραχές της πηκτικότητας του αίματος (θρομβοπενία).

Θεραπεία

Η θεραπεία της νόσου είναι κατά κανόνα συμπτωματική.

Περιλαμβάνει:
1) τη χρήση αντιισταμινικών για την αντιμετώπιση της φαγούρας,
2) σχολαστική καθαριότητα του δέρματος με καθημερινό πλύσιμο του σώματος για την πρόληψη επιμόλυνσης των δερματικών αλλοιώσεων,
3)η αντιμετώπιση του πυρετού γίνεται με παρακεταμόλη (Deron, Arotel, Panadol), ενώ δεν πρέπει να χορηγείται ασπιρίνη διότι η ασπιρίνη σε συνδυασμό με την ανεμευλογιά, έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση συνδρόμου Reye.
4) Η διατροφή είναι ελεύθερη.
5) Αν αναπτυχθεί δευτεροπαθής μικροβιακή λοίμωξη χορηγείται αντιβίωση.

6)
α)Ειδική αντιική θεραπεία (ακυκλοβίρη) πρέπει να χορηγείται ενδοφλέβια σε δόση 10 mg/kg βάρους σώματος ανά 8ωρο για 7 μέρες:
· σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα (π.χ. χρόνια χορήγηση κορτικοειδών),
· σε νεογνά με συγγενή λοίμωξη και
· όταν υπάρξει επιπλοκή εγκεφαλίτιδας ή πρωτοπαθούς πνευμονίας

β) Ακυκλοβίρη πρέπει να χορηγείται από το στόμα σε δόση 20 mg/kg βάρους σώματος (έως 800 mg/δόση), 4 φορές τη μέρα για 5 μέρες μέσα στο πρώτο 24ωρο από την εμφάνιση του εξανθήματος σε άτομα που έχουν αυξημένο κίνδυνο να voσήσουν από βαριά ανεμευλογιά, δηλαδή σε:
1) άτομα ηλικίας άνω των 13 ετών με εξαίρεση τις εγκύους,
2) παιδιά μεγαλύτερα.του 1 έτους με χρόνιο δερματολογικό ή πνευμονικό νόσημα
3) παιδιά που βρίσκονται σε χρόνια θεραπεία με σαλικυλικά (ασπιρίνη),
4) παιδιά που παίρνουν κορτικοστεροειδή σε βραχύ σχήμα ή με τη μορφή εισπνοών.

Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν χορηγείται ακυκλοβίρη σε όλα γενικώς τα παιδιά με ανεμευλογιά γιατί:
α) είναι η ανεμευλογιά είναι κατά κανόνα καλοηθέστατο και αυτοιάσιμο νόσημα,
β) υπάρχει κίνδυνος ανάπτυξης ανθεκτικών στελεχών του ιού
γ) υπάρχει πιθανότητα να ξανανοσήσει το άτομο από ανεμευλογιά και
δ) αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης έρπητα ζωστήρα.

Πρόληψη – προφύλαξη

Τα μέτρα πρόληψης είναι:

1. Απομόνωση των ασθενών
Τα παιδιά μπορεί να επιστρέψουν στο σχολείο ή τον παιδικό σταθμό 7 μέρες μετά την εμφάνιση του εξανθήματος και εφόσον έχουν εφελκιδοποιηθεί όλα τα εξανθηματικά στοιχεία (δηλαδή ο ασθενής δεν βγάζει νέα στοιχεία και όλα τα εξανθηματικά στοιχεία έχουν ξεραθεί). Παιδιά που έχουν μολυνθεί με τον ιό, είναι δυνατόν να μεταδόσουν τη νόσο 10 μέχρι 21 μέρες μετά την τελευταία επαφή τους με ασθενή, ενώ αν τους έχει χορηγηθεί ειδική γ-σφαιρίνη μεταδίδουν τη νόσο μέχρι και 28 μέρες.

2. Ενεργητική ανοσοποίηση
Υπάρχει δραστικό εμβόλιο με περιορισμένες ενδείξεις λόγω της γενικά καλής πρόγνωσης της νόσου που εφαρμόζεται συστηματικά σε ελάχιστες χώρες. Ο εμβολιασμός ενδείκνυται σε:
· Ατομα υψηλού κινδύνου, (άτομα που παρουσιάζουν κίνδυνο να νοσήσουν βαριά, όπως άτομα που πάσχουν από λευχαιμία, ή βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή, ή έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνων, ή πάσχουν από χρόνια νοσήματα), στα οποία ενδείκνυται και η προφυλακτική χορήγηση υπεράνοσης γ-σφαιρίνης.
· Υγιή άτομα του στενού περιβάλλοντος ασθενών υψηλού κινδύνου.
· Ατομα που ζουν ή εργάζονται σε περιβάλλον όπου υπάρχει αυξημένη πιθανότητα μόλυνσης από τον ιό, όπως α)το προσωπικό παιδικών σταθμών, νηπιαγωγείων, σχολείων, ιδρυμάτων, νοσοκομείων, β)οι φοιτητές και οι στρατιωτικοί και γ) έφηβοι και ενήλικοι που συγκατοικούν με παιδιά.
· Σε επίνοσα άτομα μετά από έκθεσή τους στον ιό (αν το εμβόλιο χορηγηθεί εντός των 3 πρώτων ημερών και ενδεχομένως μέχρι και την 5η ημέρα μετά από την έκθεση, προλαμβάνει την νόσηση ή τροποποιεί την σοβαρότητά της).

3. Παθητική ανοσοποίηση
Υπάρχει ειδική γ-σφαιρίνη για την ανεμευλογιά και τον έρπητα ζωστήρα (Varicella Zoster Immune Globulin – VZIG,). που χορηγείται ενδομυϊκά σε δόση 12,5 U ανά κιλό βάρους σώματος (μέγιστη δόση 625 U) μέσα σε 48 το πολύ 96 ώρες μετά την πρώτη επαφή με άτομο που πασχει από ανεμευλογιά.
Στην νεογνική ανεμευλογιά από ενδομήτρια μόλυνση χορηγείται τριπλάσια δόση ειδικής γ-σφαιρίνης.

Παθητική ανοσοποίηση συνιστάται να γίνεται:
· σε άτομα υψηλού κινδύνου αν έλθουν σε επαφή με ασθενή, δηλαδή σε:
1) ανοσοκατεσταλμένα παιδιά που δεν έχουν περάσει ανεμευλογιά,
2) νεογνά που οι μητέρες τους νόσησαν από ανεμευλογιά 5 μέρες πριν έως και 2 μέρες μετά τον τοκετό,
3) πρόωρα νεογνά > 28 εβδομάδων κύησης που οι μητέρες τους δεν αναφέρουν νόσηση από ανεμευλογιά και
4) πρόωρα νεογνά < 28 εβδομάδων κύησης, ανεξάρτητα από το ιστορικό νόσησης της μητέρας τους.
· σε φυσιολογικά άτομα άνω των 15 ετών (ιδιαίτερα σε έγκυες γυναίκες) που έχουν έλθει σε επαφή με ασθενή και τα οποία μετά από ορολογικό έλεγχο βρέθηκε ότι δεν έχουν αντισώματα κατά του ιού της ανεμευλογιάς.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση της ανεμευλογιάς είναι γενικά καλή.

Η ανεμευλογιά είναι όμως βαρύτατο νόσημα:
1) στα βρέφη και ιδιαίτερα στα νεογνά, που εκδηλώνουν τη νόσο μεταξύ της 5ης και 10ης μέρας της ζωής, στα οποία η θνητότητα φθάνει το 20-30%
2) σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα (παιδιά με οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία που νοσούν από ανεμευλογιά εφόσον δεν υποβληθούν σε ειδική θεραπεία, εκδηλώνουν πνευμονία σε ποσοστό περίπου 50% και 10% πεθαίνουν).

Διαβάστε επίσης

• Πώς ξεχωρίζουμε τις παιδικές ασθένειες από τη μορφή του εξανθήματος;
• Ασπιρίνη και παιδικές ιώσεις
• Τι σχέση έχουν η ανεμοευλογιά και ο έρπης ζωστήρας;
• Συγγενής ανεμευλογιά
• Λοιμώδη νοσήματα: επιδημιολογία, πρόληψη, προφύλαξη