Η ιλαρά είναι οξεία εξανθηματική νόσος που οφείλεται στον ιό της ιλαράς, ο οποίος είναι ένας RNA ιός και ανήκει στην ομάδα των παραμυξοϊών.

Πως μεταδίδεται

Μεταδίδεται
1) κυρίως από το αναπνευστικό με σταγονίδια που εκπέμπουν οι ασθενείς και
2) με αντικείμενα που μολύνθηκαν πολύ πρόσφατα.

Πότε μεταδίδεται

Μεταδίδεται
· Κατά της τελευταίες 4-5 μέρες του χρόνου επώασης (χρόνος από την στιγμή που έρχεται κάποιος σε επαφή με τον ιό της ιλαράς μέχρι να εμφανίσει τα πρώτα συμπτώματα)
· Σε όλο το καταρροϊκό στάδιο
· Κατά της πρώτες μέρες του εξανθηματικού σταδίου.
Αφήνει μόνιμη (για όλη την ζωή) ανοσία. Βρέφη μικρότερα των 8 μηνών δεν νοσούν, εφόσον η μητέρα τους ήταν άνοση (είχε αντισώματα κατά της ιλαράς) κατά την διάρκεια της κύησης.
Η ιλαρά ενδημεί (μόνιμα αυξημένη συχνότητα μεμονομένων κρουσμάτων ιλαράς σε μία περιοχή) σε πολλά μέρη του κόσμου και σε χώρες που δεν εφαρμόζεται συστηματικά το εμβόλιο της ιλαράς, μπορεί να παρατηρηθούν επιδημίες (πολλά κρούσματα σε περισσότερες περιοχές) κάθε 2-4 χρόνια.

Κλινική εικόνα

Ο χρόνος επώασης είναι 9-12 ημέρες (σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να διαρκέσει ακόμα και 20 ημέρες). Η ιλαρά εκδηλώνεται σε 3 στάδια, ως ακολούθως:

1) Στάδιο πρόδρομο ή καταρροϊκό
Εκδηλώνεται με πυρετό, έντονο ξηρό και ερεθιστικό βήχα, ερεθισμό των επιπεφυκότων, δακρύρροια, φωτοφοβία, πτερνίσματα και καταρροή από την μύτη. Ο πυρετός μπορεί να απουσιάζει από τα βρέφη. Τη 2η με 3η μέρα εμφανίζονται οι παθογνωμονικές κηλίδες του Κοplik, μικρές λευκές κηλίδες (=επίπεδη περιγεγραμμένη μεταβολή του χρώματος του δέρματος χωρίς καμιά αλλαγή στο πάχος, την κατάσταση ή την σύστασή του) που περιβάλλονται από ερυθρή άλω (περιφερικός κύκλος) στο βλεννογόνο (εσωτερική επιφάνεια) των παρειών (μάγουλα) κυρίως απέναντι από τους κάτω γομφίους (τραπεζίτες) και εξαφανίζονται σε 12-48 ώρες. Επίσης μπορεί να παρατηρηθεί μία εγκάρσια κόκκινη γραμμή καταμήκος του επιπεφυκότα του κάτω βλάφαρου (σημείο Stimson).Το στάδιο αυτό διαρκεί 3-4 μέρες.

2) Εξανθηματικό στάδιο
Διαρκεί 7-10 μέρες. Την 4η με 5η μέρα της νόσου , μετά από παροδική υποχώρηση του πυρετού για λιγότερο από 24 ώρες, ο πυρετός ανεβαίνει απότομα μέχρι τους 400 C, ο βήχας επιδεινώνεται και ταυτόχρονα εμφανίζεται το εξάνθημα πίσω από τα αυτιά, προχωρεί στο πρόσωπο και βαθμιαία εξαπλώνεται σε όλο τον κορμό και τα άκρα σε διάστημα 2-3 ημερών. Το εξάνθημα είναι αραιό, ερυθρό, κηλιδοβλατιδώδες (κηλίδες και βλατίδες=στερεό έπαρμα της επιδερμίδας συνήθως σκληρής σύστασης και μικρού μεγέθους, μέχρι 1 εκατοστό) συρρέει και σπάνια είναι αιμορραγικό (έντονα κόκκινο εξάνθημα που όταν τεντώνουμε το δέρμα δεν ασπρίζει, αλλά παραμένει το ίδιο έντονο) και αφήνει περιοχές υγιούς δέρματος (δηλαδή περιοχές χωρίς εξάνθημα).

3) Στάδιο ανάρρωσης
Την 4η με 5η μέρα από την εμφάνιση του εξανθήματος,ο πυρετός υποχωρεί και το εξάνθημα αρχίζει να εξαφανίζεται με τη σειρά που εμφανίστηκε (δηλαδή από το πρόσωπο), ενώ παράλληλα παρατηρείται πιτυρώδης απολέπιση (ξεφλούδισμα) που δεν αφορά τις παλάμες και τα πέλματα και παροδική (για 10 περίπου μέρες) υπέρχρωση (έντονο χρώμα) στις περιοχές που υπήρχε το εξάνθημα.
Μετά από την υποχώρηση του εξανθήματος υποχωρούν και τα καταρροϊκά συμπτώματα και βελτιώνεται η γενική κατάσταση του ασθενούς.

Μερικές φορές μπορεί να παρατηρηθεί μικρή διόγκωση (μεγαλώνουν) των περιφερικών λεμφαδένων και του σπλήνα, καθώς και διαρροίκές κενώσεις κατά την διάρκεια της νόσου.

Διάγνωση

Είναι συνήθως εύκολη και σπάνια απαιτείται εργαστηριακός έλεγχος. Βασίζεται:
α) στο ιστορικό επαφής του ασθενούς με άτομο που πάσχει από ιλαρά και
β) από την κλινική εικόνα και
γ) στον εργαστηριακό έλεγχο (ανίχνευση του ιού της ιλαράς με τη μέθοδο της αλυσιδωτής αντίδρασης της πολυμεράσης (PCR), ή σε ιστικές καλλιέργειες, ανίχνευση αντισωμάτων έναντι του ιού στον ορό του αίματος με αντιδράσεις συνδέσεως συμπληρώματος ή με Elisa).

Παρατηρείται λευκοπενία (μείωση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων) με σχετική λεμφοκυττάρωοη (αυξηση των λεμφοκυττάρων). Στο ρινικό έκκριμα κατά το καταρροϊκό στάδιο ανευρίσκονται πολυμορφοπύρηνα γιγαντοκύτταρα. Η απομόνωση του ιού σε καλλιέργειες αίματος ή από το ρινοφάρυγγα, καθώς και ο έλεγχος του τίτλου αντισωμάτων κατά την έναρξη της νόσου και την ανάρρωση (ορομετατροπή, δηλαδή από αρνητικός να γίνει θετικός, ή τετραπλασιασμός του τίτλου αντισωμάτων) βοηθούν καθοριστικά στη διάγνωση σε αμφίβολες περιπτώσεις.

Διαφορική διάγνωση

Η διαφορική διάγνωση γίνεται από την ερυθρά, το αιφνίδιο εξάνθημα, την οστρακιά, τις ρικετσιώσεις, από λοιμώξεις που οφείλονται σε άλλους ιούς (ECHO, Coxsackie, αδενοιούς), καθώς και από τη λοιμώδη μονοπυρήνωση και τα φαρμακευτικά εξανθήματα.

Επιπλοκές

Οι κυριότερες επιπλοκές είναι:

Α) Επιπλοκές που οφείλονται στον ιό της ιλαράς
1. Από το αναπνευστικό σύστημα ( σε συχνότητα 5%) έχουμε:
· Λαρυγγίτιδα
· Βρογχιολίτιδα
· Πρωτοπαθής πνευμονία Η πνευμονία οφείλεται είτε στον ίδιο τον ιό της ιλαράς, είτε σε δευτεροπαθή μικροβιακή λοίμωξη, είτε σε συνδυασμό αυτών. Εκδηλώνεται ως βρογχιολίτιδα (στα βρέφη), βρογχοπνευμονία ή λοβώδης πνευμονία. Η πνευμονία η οποία οφείλεται στον ιό της ιλαράς, είναι διάχυτη διάμεση ηνευμονιτιδα και είναι περισσότερο γνωστή ως γιγαντοκυτταρική πνευμονία.
2. Από το ΚΝΣ (κεντρικό νευρικό σύστημα)
· Οξεία μεθιλαρική εγκεφαλίτιδα. Είναι βαρειά επιπλοκή (1/1000 περιπτώσεις) η οποία συνήθως εκδηλώνεται συχνότερα στα μεγαλύτερα παιδιά 3-10 ημέρες μετά την εμφάνιση του εξανθήματος και σπάνια πριν από αυτό, με πολύ υψηλό πυρετό, ανησυχία, διέγερση, θόλωση της διάνοιας, σπασμούς και κώμα. Η πρόγνωσή της είναι σοβαρή, δηλαδή το 25% των πασχόντων θα πεθάνουν, ενώ από αυτούς που θα επιζήσουν το 35% θα έχει μόνιμα προβλήματα, όπως πνευματική καθυστλερηση, επιληψία, παραλύσεις μυών, αταξία, διαταραχές συμπεριφοράς.
· Υποξεία σκληρυντΙκή πανενκεφαλίτιδα (εγκεφαλίτιδα van Bogaert),. Είναι απώτερη επιπλοκή, από το ΚΝΣ, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί μετά από πολλούς μήνες ή και χρόνια (6 χρόνια). Η κλινική πορεία μπορεί να είναι οξεία ή χρονίζουσα. Αρχικά παρατηρείται μείωση της σχολικής απόδοσης και αλλαγή του χαρακτήρα και στην συνέχεια μυοκλονίες, σπασμοί, βαρειά πνευματική καθυστλερηση, κώμα και θάνατος σε 1-2 χρόνια από την έναρξη της επιπλοκής.
3. Από το πεπτικό σύστημα : οξεία σκωληκοειδίτιδα
4. Από το αίμα: θρομβοκυττοπενική πορφύρα εκδηλώνεται 3-4 εβδομάδες μετά την εμφάνιση του εξανθήματος και οφείλεται σε αυτοάνοσο μηχανισμό.

Β) Επιπλοκές που οφείλονται σε δευτεροπαθείς λοιμώξεις
1. Δευτεροπαθής πνευμονία από πνευμονιόκοκκο, σταφυλόκοκκο, αιμόφιλο και άλλα μικρόβια
2. Μέση πυώδη ωτίτιδα
3. Μαστοειδίτιδα
4. Εντερίτιδα από εντεροπαθογόνα π.χ. σαλμονέλλα.
5. Μυοκαρδίτιδα, της οποίας η πρόγνωση είναι σοβαρή
Η ιλαρά είναι δυνατό να προκαλέσει επιδείνωση ενεργού φυματίωσης ή αναζωπύρωση παλαιάς φυματίωσης, καθώς και προσωρινή αρνητικοποίηση της δερμοαντίδραοης Mantoux.

Θεραπεία

Είναι συμπτωματική. Χορηγούνται αντιπυρετικά φάρμακα. Το παιδί μπορεί να τρώει ελεύθερα ανάλογα με την όρεξή του. Συσκότιση του δωματίου συνιστάται μόνο αν το φως ενοχλεί το παιδί.

Στις μικροβιακές επιπλοκές (βρογχοπνευμονία, οξεία μέση ωτίτιδα) χορηγείται αντιβίωση.
Σε περιπτώσεις γιγαντοκυτταρικής πνευμονίας σε ανοσοκατασταλμένα παιδιά χορηγείται γ-σφαιρίνη.
Στην μεθιλαρική εγκεφαλίτιδα η θεραπεία είναι συμπτωματική. Χορηγούνται κορτικοειδή παρά την περιορισμένη δράση τους, γιατί η πρόγνωση της επιπλοκής αυτής είναι πολύ βαριά.

Προφύλαξη

Ο προφυλακτικός συστηματικός εμβολιασμός με μονοδύναμο εμβόλιο κατά της ιλαράς ή με το τριδύναμο εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας σε ηλικία 15 μηνών (1η δόση) και 6 ετών (2η δόση) προφυλάσσει από την ιλαρά τα άτομα που δεν έχουν νοσήσει (επίνοσα).

Σε επίνοσα άτομα που ήλθαν σε επαφή με άτομο που πάσχει από ιλαρά και εφόσον δεν έχει περάσει διάστημα μεγαλύτερο των 6 ημερών, χορηγείται γ-σφαιρίνη σε δόση 0,25 mg/kg (μέγιστη δόση 15 ml) εφάπαξ ενδομυϊκά. Μετά 3 μήνες και εφόσον δεν εκδηλώθηκε η νόσος, ακολουθεί εμβολιασμός αν πρόκειται για παιδί 15 μηνών ή μεγαλύτερο.

Πρόγνωση

Τα τελευταία χρόνια η πρόγνωση της ιλαράς έχει σημαντικά βελτιωθεί λόγω της αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης των μικροβιακών επιπλοκών και είναι καλύτερη στα μεγαλύτερα παιδιά από ότι στα βρέφη. Οι περισσότεροι θάνατοι οφείλονται στη βρογχοπνευμονία και την εγκεφαλίτιδα. Η θνητότητα της ιλαράς στις αναπτυσσόμενες χώρες κυμαίνεται μεταξύ 10-20%, στις ανεπτυγμένες χώρες περιορίζεται σε 0,02% (σε βρέφη 0.05%), ενώ σε ανοσοκατασταλμένα παιδιά ξεπερνά το 30%.

Διαβάστε επίσης

• Ταχυκαρδία. Τι μπορεί να σημαίνει;
• Πώς ξεχωρίζουμε τις παιδικές ασθένειες από τη μορφή του εξανθήματος;
• Πώς διακρίνουμε μια ιογενή λοίμωξη από μια μικροβιακή
• Ασπιρίνη και παιδικές ιώσεις
• Τι είναι η σκολίωση; Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε