Άλλες ονομασίες

Ποδάγρα

Σύντομη περιγραφή – ορισμός

Υποτροπιάζουσα οξεία ή χρόνια κρυσταλλογενής αρθρίτιδα περιφερικών αρθρώσεων, που είναι αποτέλεσμα εναπόθεσης σε αυτές, κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου, λόγω υπερκορεσμού του αρθρικού υγρού σε ουρικό οξύ.

Παθογένεια

Το ουρικό οξύ είναι το τελικό προιόν του μεταβολισμού των πουρινών, δηλαδή πρωτεινών που βρίσκονται στον πυρήνα των ταχέως αναπτυσσόμενων ζωικών κυρίως κυττάρων. Η συγκέντρωσή του στο αίμα κυμαίνεται. Θεωρείται όμως ότι όταν ξεπεράσει τα 7mg/dl, επέρχεται κορεσμός, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται άλατα, τα οποία με τη μορφή κρυστάλλων (κρύσταλλοι ουρικού μονονατρίου), να καθιζάνουν και να εναποτίθενται στο αρθρικό υγρό, στα άλλα ανατομικά μόρια της άρθρωσης και σε άλλους ιστούς. Αποτέλεσμα της καθίζησης αυτής, είναι η πρόκληση φλεγμονής (αρθρίτιδας). Αθροίσεις τέτοιων κρυστάλλων, ονομάζονται ουρικοί τόφοι και είναι αρκετά μεγάλοι ώστε να είναι ορατοί σε ακτινογραφίες ή να είναι αισθητοί σαν υποδόρια μορφώματα.
Αν και η ανάλυση του μεταβολισμού του ουρικού οξέος, ξεφεύγει από το σκοπό αυτού του κεφαλαίου, είναι σκόπιμο να αναφέρουμε τους παράγοντες που ευνοούν την καθίζηση των κρυστάλλων του ουρικού μονονατρίου στις αρθρώσεις και την πρόκληση της ουρικής αρθρίτιδας:

Αυξημένη παραγωγή ουρικού οξέος:
– Αυξημένη πρόσληψη πουρινών με την τροφή, δηλαδή αυξημένη κατανάλωση εντοσθίων, μικρών ζώων, θαλασσινών, προιόντων κυνηγίου κ.α.
– Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ.
– Αυξημένη ανακύκλωση πυρηνοπρωτεινών που συμβαίνει σε ορισμένα αιματολογικά νοσήματα όπως λεμφώματα, λευχαιμίες, αιμολυτικές αναιμίες καθώς και σε άλλα νοσήματα όπως ψωρίαση.
– Ύπαρξη γενετικών ανωμαλιών ενζύμων, που συμμετέχουν στο μεταβολισμό του ουρικού οξέος (π.χ. σύνδρομο Lesch-Nyhan).
– Χωρίς να διαπιστώνεται το αίτιο (ιδιοπαθής υπερουριχαιμία).

Ελαττωμένη αποβολή του ουρικού οξέος από τους νεφρούς:
– Νεφρική βλάβη.
– Διάφορα φάρμακα.
– Καταστάσεις που προκαλούν μείωση του ph των ούρων.
– Καταστάσεις οξέωσης (διαβητική, γαλακτική, νηστεία).
Όλες οι καταστάσεις που αναφέρθηκαν, προκαλούν υπερουριχαιμία, (αύξηση της τιμής του ουρικού οξέος στο αίμα). Υπάρχουν όμως ασθενείς με αυξημένες τιμές ουρικού οξέος, που δεν αναπτύσσουν ποτέ ουρική αρθρίτιδα.

Πρόληψη

Αποφυγή εκδήλωσης της πρώτης κρίσης ουρικής αρθρίτιδας σε ασθενείς με υπερουριχαιμία (πρωτογενής πρόληψη):
– Αντιμετώπιση της υπερουριχαιμίας με δίαιτα, απώλεια σωματικού βάρους ή φάρμακα. Υπενθυμίζουμε ότι πρέπει να αποφεύγονται τα κρέατα, ιδιαίτερα τα νεαρά, τα προιόντα κυνηγίου, τα εντόσθια, τα θαλασσινά, το αλκοόλ καθώς και το σπανάκι, το κουνουπίδι, ο αρακάς, τα μανιτάρια, το σπαράγγι..
– Αντιμετώπιση των άλλων παθολογικών καταστάσεων που μπορεί να αποτελούν την αιτία της υπερουριχαιμίας.
– Αποφυγή των φαρμάκων που αυξάνουν το ουρικό οξύ: διουρητικών, ασπιρίνης σε δόσεις μικρότερες των 3 gr ανά 24ωρο, νικοτινικού οξέος.

Αποφυγή υποτροπής (επανεμφάνισης) της κρίσης ουρικής αρθρίτιδας, σε ασθενείς που έχουν ήδη υποστεί τουλάχιστον μία (δευτερογενής πρόληψη):
– Ισχύουν όλα τα παραπάνω καθώς και:
– Προληπτική χορήγηση κολχικίνης για μακρύ χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα σε ασθενείς με επανειλημμένες προσβολές που δεν εφαρμόζουν ή δεν ανταποκρίνονται σε δίαιτα και που έχουν καλή νεφρική και καρδιακή λειτουργία.

Κλινική εικόνα

– Οξεία ουρική αρθρίτιδα
Η έναρξη είναι ύπουλη, χωρίς καμία προειδοποίηση. Παράγοντες που ευνοούν την εμφάνιση της κρίσης είναι: ένα πλούσιο γεύμα, μεγάλη κατανάλωση οινοπνεύματος, κάποια εμπύρετη λοίμωξη, σωματικό ή ψυχολογικό stress, χειρουργική επέμβαση, άλλη σοβαρή νοσηρή κατάσταση, σωματική άσκηση, τραύμα, αιμορραγία κ.α. Συνήθως η προσβολή εμφανίζεται νύχτα και αφορά μία άρθρωση. Τα συμπτώματα είναι: πόνος, οίδημα, ευαισθησία, τοπικό αίσθημα θερμότητας, έντονη ερυθρότητα του δέρματος πάνω από την προσβεβλημένη άρθρωση και ορισμένες φορές χαμηλή πυρετική κίνηση ή και υψηλός πυρετός. Συχνότερα προσβάλλεται η μεταταρσοφαλαγγική άρθρωση του μεγάλου δακτύλου στο πόδι (“ποδάγρα”). Μπορούν όμως να προσβληθούν: ο αστράγαλος, το γόνατο, ο καρπός. Όπως καταλαβαίνουμε, πρόκειται για οξεία μονοαρθρίτιδα.
Η προσβολή διαρκεί λίγες ημέρες και υποχωρεί χωρίς να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στην άρθρωση. Συνήθως με την υποχώρηση, παρατηρείται απολέπιση του δέρματος, αντίστοιχα προς την προσβεβλημένη περιοχή. Αν όμως ο ασθενής δεν λάβει προφύλαξη, οι επανειλημμένες προσβολές, μπορεί να αφορούν περισσότερες αρθρώσεις και να προκληθεί μόνιμη διαταραχή της λειτουργίας τους και παραμορφώσεις.

– Χρόνια τοφώδης ουρική αρθρίτιδα
Είναι το αποτέλεσμα μακροχρόνιας συνήθως υπερουριχαιμίας, με συχνές προσβολές και εναπόθεση ουρικών τόφων που προκαλούν παραμόρφωση της άρθρωσης και δυσλειτουργία της.

Διάγνωση

– Το ιστορικό και τα κλινικά χαρακτηριστικά θέτουν τη διάγνωση.
– Η τιμή του ουρικού οξέος μπορεί να είναι αυξημένη. Είναι δυνατόν όμως να είναι φυσιολογική, στο 30% των περιπτώσεων!!!
– Ο προσδιορισμός του ουρικού οξέος στα ούρα του 24ώρου, θα δείξει αν η υπερουριχαιμία του ασθενούς οφείλεται σε αυξημένη παραγωγή ή ελαττωμένη αποβολή του. Η μέτρηση δεν πρέπει να γίνεται στη φάση της οξείας προσβολής.
– Η απόδειξη της διάγνωσης τίθεται με ανεύρεση των χαρακτηριστικών κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου, στο αρθρικό υγρό που ελήφθη με παρακέντηση της άρθρωσης, αφού αυτό εξεταστεί σε μικροσκόπιο πολωμένου φωτός.
– Είναι δυνατόν να υπάρχει αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων.
– Οι απλές ακτινογραφίες, εμφανίζουν παθολογικά ευρήματα, συνήθως στις χρόνιες μορφές.
– Η εντυπωσιακή και εντός 24 ωρών, ανταπόκριση στη χορήγηση κολχικίνης, θεωρείται από ορισμένους διαγνωστικό κριτήριο.

Αντιμετώπιση

Οξεία προσβολή
– Ανάπαυση.
– Αναλγητικά (όχι ασπιρίνη, γιατί μπορεί να επιδεινώσει τη κρίση).
– Κολχικίνη σε συχνές δόσεις μέχρι την υποχώρηση των συμπτωμάτων ή την εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών (διάρροιες, κοιλιακός πόνος).
– Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ινδομεθακίνη), για 5-10 ημέρες.
– Κορτικοειδή, για τους ασθενείς που δεν αναταποκρίνονται στα προηγούμενα.
– ΠΡΟΣΟΧΗ: Στην οξεία φάση της ουρικής αρθρίτιδας, δεν επεμβαίνουμε θεραπευτικά στην τιμή του ουρικού οξέος. Αυτό, γιατί απότομες μεταβολές στη συγκέντρωσή του, μπορούν να προκαλέσουν αύξηση της καθίζησης των κρυστάλλων του στην άρθρωση. Έτσι, αν ο ασθενής δεν λαμβάνει ήδη, φάρμακο για τη μείωση του ουρικού οξέος (αλλοπουρινόλη), δεν το χορηγούμε πριν περάσει η οξεία προσβολή. Αν λαμβάνει, το συνεχίζουμε.

Μεσοδιαστήματα μεταξύ των κρίσεων (βλέπε και δευτερογενή πρόληψη)
– Δίαιτα.
– Αποφυγή φαρμάκων που προκαλούν υπερουριχαιμία.
– Χορήγηση κολχικίνης, σαν προφύλαξη για τη αποφυγή υποτροπών των κρίσεων.
– Χορήγηση φαρμάκων που μειώνουν το ουρικό οξύ του αίματος: αλλοπουρινόλη όταν υπάρχει υπερπαραγωγή του ή ουρικοσουρικά φάρμακα, όταν υπάρχει μειωμένη αποβολή του από τους νεφρούς.

Χρόνια τοφώδης ουρική αρθρίτιδα
– Δίαιτα.
– Αλλοπουρινόλη.
– Σπανίως χειρουργική εξαίρεση των τόφων.

Διαβάστε επίσης

• Πότε είναι απαραίτητη η αρθροσκόπηση ώμου: Ο ορθοπαιδικός εξηγεί
• Αντιμετωπίζονται ασθένειες με θαλασσοθεραπεία;
• Αντιμετώπιση της αρθρίτιδας με φυσικά μέσα
• Νέο φάρμακο για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα
• Φάρμακο για την αρθρίτιδα κατά του καρκίνου του παχέος εντέρου