Σύντομη περιγραφή – ορισμός

Χρόνια, συστηματική, φλεγμονώδης νόσος άγνωστης αιτιολογίας, που προσβάλλει συνήθως συμμετρικά, τις περιφερικές αρθρώσεις, με αποτέλεσμα την προοδευτική καταστροφή τους, με ή χωρίς συστηματικά φλεγμονώδη συμπτώματα.

Παθογένεια

αιτιολογία είναι άγνωστη. Έχουν ενοχοποιηθεί γενετικοί, περιβαλλοντικοί και ανοσολογικοί παράγοντες. Η εμπλοκή του ανοσολογικού συστήματος είναι εμφανής, από την ύπαρξη του “ρευματοειδούς παράγοντα”. Πρόκειται για αντισώματα εναντίον ανοσοσφαιρινών, τα οποία παράγονται από τα πλασματοκύτταρα των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα και ανιχνεύονται στον ορό τους.

Ο κύριος στόχος της πάθησης, είναι ο αρθρικός υμένας. Αρχικά φλεγμαίνει, ακολούθως υπερπλάσσεται ανώμαλα και τελικά μετατρέπεται σε έναν παθολογικό ιστό, ο οποίος διηθεί και καταστρέφει οστά, χόνδρους και συνδέσμους, με αποτέλεσμα την παραμόρφωση της άρθρωσης.

Η πάθηση προσβάλλει όλες τις φυλές. Η συχνότητά της κυμαίνεται περί το 1%. Οι γυναίκες προσβάλλονται με τριπλάσια συχνότητα από ότι οι άνδρες. Η μέση ηλικία προσβολής είναι τα 35-45 έτη.

Πρόληψη

Δεν είναι δυνατή.

Κλινική εικόνα

Η εκδήλωση της πάθησης είναι στο 70% των περιπτώσεων προοδευτική, στο 20% υποξεία και στο 10% οξεία.

Ι. Εκδηλώσεις από τις αρθρώσεις (αρθρικές)

Αρθρίτιδα
Υπάρχει έντονη εικόνα της φλεγμονής των πασχουσών αρθρώσεων, με πόνο, οίδημα (πρήξιμο), των μαλακών μορίων, ευαισθησία στην ψηλάφηση και περιορισμό της κινητικότητας της άρθρωσης. Ανάλογα με την πορεία και τη συχνότητα προσβολών, οι αρθρώσεις είναι δυνατό να παραμορφωθούν και να αγκυλωθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προς τα έξω παρέκλιση (ωλένια απόκλιση), των άκρων χεριών, σε μακροχρόνιες μορφές της νόσου. Η αρθρίτιδα της ρευματοειδούς, έχει ορισμένα χαρακτηριστικά, που την ξεχωρίζουν κλινικά από άλλες χρόνιες αρθροπάθειες.

Συγκεκριμένα: α) είναι συνήθως συμμετρική, δηλαδή προσβάλλονται οι αρθρώσεις και στις δύο πλευρές του σώματος, β) προσβάλλονται συνήθως περισσότερες από τρεις αρθρώσεις (πολυαρθρίτιδα), γ) προσβάλλονται συνηθέστερα οι μικρές αρθρώσεις των άκρων χειρών. Πρόκειται δηλαδή για συμμετρική πολυαρθρίτιδα των μικρών αρθρώσεων. Οι συχνότερα προσβαλλόμενες αρθρώσεις είναι: μετακαρποφαλαγγικές, καρπού, εγγύς μεσοφαλαγγικές, γόνατα, μεταταρσοφαλαγγικές. Λιγότερο συχνά προσβάλλονται οι ώμοι, οι ποδοκνημικές, τα ισχία, οι κροταφογναθικές και η αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.

Πρωινή δυσκαμψία
Είναι χαρακτηριστικό εύρημα. Ο ασθενής ξυπνάει το πρωί, “πιασμένος”, και δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει αρθρώσεις του. Το φαινόμενο διαρκεί 30 λεπτά ως μία ώρα κι εξαφανίζεται με την προοδευτική ανάληψη σωματικής δραστηριότητας.

ΙΙ. Εκδηλώσεις από άλλα όργανα (εξωαρθρικές)

Πιο συχνά, εμφανίζουν εξωαρθρικές εκδηλώσεις, οι ασθενείς που έχουν θετικό το ρευματοειδή παράγοντα (Ra test).

Συστηματικές
Πυρετός, κακουχία, ανορεξία, απώλεια βάρους, εύκολη κόπωση, διόγκωση λεμφαδένων.

Από το δέρμα
Διογκώσεις κάτω από το δέρμα (ρευματοειδή υποδόρια οζία). Εμφανίζονται στο 20-35% των ασθενών, στις εκτατικές επιφάνειες του βραχίονα, στο ωλέκρανο, πάνω από αρθρώσεις. Επίσης δερματική αγγειΐτιδα.

Από τα μάτια
Φλεγμονή του σκληρού χιτώνα (σκληρίτιδα, επισκληρίτιδα).

Από τους πνεύμονες
Πλευρίτιδα, ρευματοειδείς όζοι πνεύμονα, διάμεση πνευμονική νόσος.

Από την καρδιά
Περικαρδίτιδα, μυοκαρδίτιδα, ρευματοειδείς όζοι με εμφάνιση αρρυθμιών.

Από τα νεύρα και τους μύες
Περιφερική νευροπάθεια, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα.

Από το αίμα
Σύνδρομο Felty. Πρόκειται για ρευματοειδή αρθρίτιδα σε συνδυασμό με διόγκωση του σπλήνα και μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων.

Σύνδρομο Sjogren, αμυλοείδωση και οστεοπόρωση, εμφανίζονται επίσης με αυξημένη συχνότητα σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα.

ΙΙΙ. Επιπλοκές

Από τις αρθρώσεις
Παραμορφώσεις, προοδευτική καταστροφή, συσπάσεις των μυών και αγκύλωση των αρθρώσεων. Επίσης εμφάνιση λοίμωξης της άρθρωσης με μικρόβια (σηπτική αρθρίτιδα). Η προσβολή της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσει σε εξάρθρημα των σπονδύλων, με πολύ βαριές νευρολογικές επιπλοκές ορισμένες φορές. Δημιουργία και ρήξη κύστεων Baker: Δημιουργούνται στην οπίσθια επιφάνεια της άρθρωσης του γόνατος από αναδίπλωση του αρθρικού υμένα.

Από τα άλλα συστήματα, οι επιπλοκές είναι ανάλογες του προσβεβλημένου οργάνου.

Διάγνωση

Η ύπαρξη πρωινής δυσκαμψίας, συμμετρικής πολυαρθρίτιδας μικρών αρθρώσεων, σε ασθενή με θετικό ρευματοειδή παράγοντα υποδόρια οζία και ανάλογη ακτινολογική εικόνα, θέτει με βεβαιότητα τη διάγνωση. Στην πράξη τα πράγματα είναι πιο δύσκολα.

Τα συνηθέστερα εργαστηριακά ευρήματα είναι:
– Αναιμία αύξηση των αιμοπεταλίων.
– Τα λευκά αιμοσφαίρια είναι φυσιολογικά, εκτός αν υπάρχει σύνδρομο Felty, όπου είναι ελαττωμένα
– Αύξηση της ταχύτητας καθίζησης ερυθρών και της CRP.
– Αύξηση γ-σφαιρινών.
– Ανεύρεση θετικού ρευματοειδούς παράγοντα, στο 70% των ασθενών, (θετικό Ra test). Η ανεύρεσή του, υποδηλώνει βαρύτερη νόσο, μακροχρόνια πορεία και ύπαρξη εξωαρθρικών εκδηλώσεων.

Οι ακτινογραφίες των προσβεβλημένων αρθρώσεων δείχνουν: οίδημα μαλακών μορίων, αραίωση των τμημάτων των οστών της άρθρωσης, στένωση του μεσάρθριου διαστήματος και διαβρώσεις.

Η εξέταση του αρθρικού υγρού, αν γίνει, δείχνει θολό αλλά στείρο υγρό, με αύξηση των λευκών και μείωση της γλυκόζης.

Αντιμετώπιση

Στόχος είναι, η μείωση της φλεγμονής, του πόνου, η διατήρηση της λειτουργικότητας της άρθρωσης και η αποφυγή των παραμορφώσεων.

Ι. ΜΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ.
– Εκπαίδευση του ασθενούς και της οικογένειας του.
– Συστηματική ανάπαυση.
– Ανάπαυση των αρθρώσεων και λήψη συγκεκριμένων στάσεων, για κάποια χρονικά διαστήματα της ημέρας, ώστε να αποφευχθούν οι συγκάμψεις των μυών.
– ’σκηση: οι ασκήσεις σχεδιάζονται, ώστε να διατηρηθεί η κινητικότητα των αρθρώσεων, η μυική ισχύς και να αποτραπεί η εμφάνιση οστεοπόρωσης. Υδροθεραπεία με θερμά υδατόλουτρα και κολύμπι, έχουν καλά αποτελέσματα.
– Xρήση ειδικών ναρθήκων που προσφέρουν ανάπαυση των αρθρώσεων, μείωση του πόνου και πρόληψη της σύσπασης των μυών.
– Απώλεια σωματικού βάρους.

ΙΙ. ΦΑΡΜΑΚΑ
– Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και ασπιρίνη, που έχουν αναλγητική και αντιφλεγμονώδη δράση, αλλά δεν φαίνεται ότι τροποποιούν την πορεία της νόσου. Χρησιμοποιούνται αρχικά, για την άμεση ανακούφιση του ασθενούς.

– Τροποποιητικά της νόσου φάρμακα που αργούν να δράσουν, αλλά φαίνεται ότι βελτιώνουν την κλινική πορεία της νόσου:
Μεθοτρεξάτη
Υδροξυχλωροκίνη (ανθελονοσιακό)
’λατα χρυσού
Πενικιλλαμίνη
Σουλφασαλαζίνη
Ανοσοκατασταλτικά όπως αζαθειοπρίνη, κυκλοσπορίνη
Κορτικοειδή

– Τελευταία, έχουν χρησιμοποιηθεί ειδικές ανοσολογικές θεραπείες, με ανταγωνιστές των κυτοκινών, των ουσιών δηλαδή που εμπλέκονται άμεσα στη φλεγμονή του αρθρικού υμένα και ιδιαίτερα, ανταγωνιστών του TNF και των ιντερλευκινών. Το θέμα επανεξετάζεται, γιατί προέκυψαν ενδείξεις αύξησης περιπτώσεων απομυελινωτικών νοσημάτων του κεντρικού νευρικού συστήματος, μετά από τέτοιες θεραπείες.

ΙΙΙ. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
– Αφαίρεση αρθρικού υμένα (υμενεκτομή), σε αποτυχία άλλων μέτρων.
– Διόρθωση των παραμορφώσεων.

Το 50-75% των ασθενών, εμφανίζει ύφεση της νόσου σε μία διετία περίπου, Αν αυτό δε συμβεί, η πρόγνωση χειροτερεύει. Καρδιαγγειακές επιπλοκές, λοιμώξεις και αναπνευστική ανεπάρκεια, είναι οι κύριες αιτίες αυξημένης θνητότητας των πασχόντων.

Διαβάστε επίσης

• Πότε είναι απαραίτητη η αρθροσκόπηση ώμου: Ο ορθοπαιδικός εξηγεί
• Αντιμετωπίζονται ασθένειες με θαλασσοθεραπεία;
• Αντιμετώπιση της αρθρίτιδας με φυσικά μέσα
• Τι σημαίνει ο όρος “αυτοάνοσα νοσήματα”
• Νέο φάρμακο για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα