Σύντομη περιγραφή – ορισμός

Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) αποτελεί μια ιδιαίτερα κοινή κατάσταση που χαρακτηρίζεται από χρόνια διάχυτη απόφραξη των αεραγωγών. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία, η ΧΑΠ ορίζεται ως προοδευτικά επιδεινούμενη και μη αναστρέψιμη ελάττωση της μέγιστης εκπνευστικής ροής του αέρα. Στην ΧΑΠ περιλαμβάνεται μια πληθώρα κλινικών οντοτήτων που δεν είναι δυνατό να διαχωρισθούν σαφώς. Με βάση τα κλινικά χαρακτηριστικά και τις παθολογοανατομικές βλάβες διακρίνονται δύο μεγάλες οντότητες που συχνά αναπτύσσονται συγχρόνως και απαιτούν παρόμοια θεραπευτική προσέγγιση: η χρόνια βρογχίτιδα και το εμφύσημα.

Χρόνια βρογχίτιδα

Η χρόνια βρογχίτιδα ορίζεται κλινικά από την παρουσία επανειλημμένων επεισοδίων συνεχούς βήχα και απόχρεμψης, τουλάχιστον επί τρεις μήνες κάθε χρόνο, για τα δύο τελευταία χρόνια. Οι ασθενείς που πάσχουν από χρόνια βρογχίτιδα εμφανίζουν επίμονο παραγωγικό βήχα, με άφθονη απόχρεμψη που επιδεινώνεται ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες και επιπλέκεται από συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως μετά την ηλικία των 35 ετών και αφορά συνήθως “πληθωρικούς” ασθενείς. Η δύσπνοια, ιδιαίτερα κατά την κόπωση, αποτελεί συχνό σύμπτωμα και με την πάροδο του χρόνου επιδεινώνεται. Αργότερα εμφανίζεται δύσπνοια στην ηρεμία και κατά τη διάρκεια της νύκτας. Οι ασθενείς για να αναπνεύσουν συχνά αρνούνται την κατάκλιση και προτιμούν να κοιμούνται καθιστοί. Σε προχωρημένα στάδια παρατηρείται κυάνωση λόγω της υποξυγοναιμίας και οιδήματα των άκρων λόγω της καρδιακής ανεπάρκειας που αναπτύσσεται.

Κατά την κλινική εξέταση διαπιστώνονται ακροαστικά διάχυτοι ξηροί ρόγχοι, παράταση της εκπνοής και εκπνευστικός συριγμός.

Η ακτινογραφία θώρακα στα αρχικά στάδια δεν είναι σε θέση να καταδείξει παθολογικά ευρήματα. Καθώς η νόσος εξελίσσεται εμφανίζονται περιβρογχικές και περιαγγειακές διηθήσεις, διάταση των κλάδων της πνευμονικής αρτηρίας και καρδιομεγαλία.

Στις εξετάσεις αίματος είναι δυνατό να διαπιστωθεί αύξηση του αιματοκρίτη, ενώ η ανάλυση των αερίων του αίματος μπορεί να καταδείξει μέτρια έως σοβαρή υποξυγοναιμία (ελάττωση της μερικής πίεσης οξυγόνου) και υπερκαπνία (αύξηση της μερικής πίεσης διοξειδίου του άνθρακα).

Εμφύσημα

Το εμφύσημα ορίζεται παθολογοανατομικά ως μόνιμη διάταση και καταστροφή του τοιχώματος των αεροφόρων οδών που βρίσκονται πέρα από τα τελικά βρογχιόλια. Οι εμφυσηματικοί ασθενείς είναι τυπικά λεπτόσωμοι και κατά την χρονική στιγμή της έναρξης των πρώτων συμπτωμάτων (συνήθως μετά την ηλικία των 50 ετών) έχουν χάσει το 50-70 % της λειτουργικότητας των πνευμόνων τους. Η δύσπνοια είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα, ενώ ο βήχας είναι λιγότερο συχνός και χωρίς ιδιαίτερη απόχρεμψη. Η δύσπνοια προοδευτικά επιδεινώνεται και στα τελικά στάδια της νόσου γίνεται μόνιμη, ακόμη και στην πλήρη ηρεμία.

Κατά την κλινική εξέταση παρουσιάζουν αύξηση της προσθιοπίσθιας διαμέτρου του θώρακα και υπερτροφία των επικουρικών αναπνευστικών μυών. Στην ακρόαση των πνευμόνων παρατηρείται ελάττωση του αναπνευστικού ψιθυρίσματος και παράταση της εκπνευστικής φάσης της αναπνοής.

Στην ακτινογραφία θώρακα διαπιστώνεται αύξηση του εύρους των μεσοπλεύριων διαστημάτων, ελάττωση της αιμάτωσης στην περιφέρεια του πνεύμονα, επιπέδωση του διαφράγματος και μικρή “σταγονοειδής” καρδιακή σκιά.

Τόσο οι εξετάσεις αίματος όσο και η ανάλυση των αερίων είναι φυσιολογικές.

Σπιρομέτρηση

Η σπουδαιότερη εξέταση για την αντικειμενική εκτίμηση της αναπνευστικής λειτουργίας και της ανταπόκρισης στη θεραπεία, είναι η σπιρομέτρηση. Ήδη από τα αρχικά στάδια της νόσου, όταν όλες οι άλλες κλινικές και παρακλινικές εξετάσεις είναι φυσιολογικές, διαπιστώνεται ελάττωση της μέγιστης μεσοεκπνευστικής ροής (FEF25-75). Στην πορεία της νόσου επηρεάζονται και οι υπόλοιπες παράμετροι της αναπνευστικής λειτουργίας όπως ο βίαιος εκπνευστικός όγκος σε 1 δευτερόλεπτο (FEV1), η βιαίως εκπνεόμενη ζωτική χωρητικότητα (FVC) και η σχέση FEV1:FVC.

Προδιαθεσικοί παράγοντες

Ο σημαντικότερος προδιαθεσικός παράγοντας για την ανάπτυξη της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας είναι το κάπνισμα. Υπολογίζεται ότι το 80% των ασθενών που πάσχουν από ΧΑΠ ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα καπνιστές. ’λλοι παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, η επαγγελματική έκθεση σε βιομηχανικές σκόνες, οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος και γενετικοί παράγοντες (συγγενής ανεπάρκεια της α1-αντιθρυψίνης).

Ποιες παθήσεις πρέπει να αποκλεισθούν

Το ιστορικό του ασθενή, η κλινική εξέταση, η ακτινογραφία θώρακα και ο αδρός εργαστηριακός έλεγχος είναι συνήθως αρκετά για να διαχωρίσουν την χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια από άλλες αποφρακτικές καταστάσεις του αναπνευστικού συστήματος όπως το βρογχικό άσθμα, τις βρογχεκτασίες, την κυστική ίνωση, την βρογχοπνευμονική ασπεργίλλωση και την απόφραξη των κεντρικών αεραγωγών.

Θεραπεία

Η θεραπεία της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας αποσκοπεί σε τέσσερα βασικά στοιχεία:
1. Να επιβραδυνθεί ο ρυθμός επιδείνωσης της αναπνευστικής λειτουργίας
2. Να προληφθούν οι συχνοί παροξυσμοί της νόσου
3. Να υποχωρήσουν τα συμπτώματα
4. Να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής των ασθενών

Προκειμένου να ανακοπεί ο ρυθμός επιδείνωσης της αναπνευστικής λειτουργίας, είναι απαραίτητο να ληφθούν άμεσα μέτρα για τη διακοπή του καπνίσματος και την αποφυγή διαβίωσης σε περιοχές με ερεθιστικές τοξικές σκόνες, καπνούς και αέρια. Η πρόληψη των παροξυσμών της νόσου επιτυγχάνεται μόνο με την αποφυγή της έκθεσης των ασθενών που πάσχουν από ΧΑΠ σε κλειστούς χώρους, ιδιαίτερα στις περιόδους έξαρσης των λοιμώξεων. Ο προφυλακτικός αντιγριππικός και αντιπνευμονιοκοκικκός εμβολιασμός, είναι δυνατό να προλάβει κάποιες από τις αναπνευστικές λοιμώξεις.

Η βελτίωση των συμπτωμάτων των ασθενών που πάσχουν από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια επιτυγχάνεται με τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής και οξυγόνου. Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα και τα κορτικοστεροειδή.

Τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα έχουν την ικανότητα να διανοίγουν τους αποφραγμένους αεραγωγούς και προσφέρουν συμπτωματική ανακούφιση σε πολλούς ασθενείς με ΧΑΠ. Στα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα υπάγονται οι β2-διεγέρτες, οι αντιχολινεργικοί παράγοντες (ιπρατρόπιο) και η θεοφυλλίνη. Μπορούν να χορηγηθούν ανεξάρτητα ή σε συνδυασμό, ανάλογα με την αποτελεσματικότητά τους στον έλεγχο των συμπτωμάτων του κάθε ασθενή. Με εξαίρεση τη θεοφυλλίνη που χορηγείται από το στόμα, τα υπόλοιπα βρογχοδιασταλτικά λαμβάνονται κύρια με τη μορφή εισπνοών. Εισπνεόμενα τα φάρμακα αυτά, δρουν αποκλειστικά στους βρόγχους και μειώνονται οι ανεπιθύμητες ενέργειες που συνεπάγεται η συστηματική τους δράση. Οι κύριες ανεπιθύμητες ενέργειες των βρογχοδιασταλτικών φαρμάκων είναι η ταχυκαρδία, η ανησυχία, ο τρόμος και η κεφαλαλγία.

Τα κορτικοστεροειδή αποτελούν ισχυρά αντιφλεγμονώδη φάρμακα που αναστέλλουν την παραγωγή ουσιών όπως οι πρσταγλανδίνες. Οι τελευταίες θεωρούνται υπεύθυνες σε ένα βαθμό για την απόφραξη των βρόγχων και την πρόκληση των συμπτωμάτων στους ασθενείς με ΧΑΠ. Μακροχρόνια χορήγησή τους , αρχικά από το στόμα και μετά σε εισπνοές, προτείνεται στους ασθενείς, μόνο αν υπάρχουν σαφή ευρήματα βελτίωσης.

Ασθενείς με σοβαρού βαθμού ΧΑΠ και αναπνευστική ανεπάρκεια, πρέπει να θεραπεύονται με συνεχή χορήγηση οξυγόνου. Η χορήγηση οξυγόνου για 15 τουλάχιστον ώρες την ημέρα και σε δόση 1-2 λίτρα ανά λεπτό, έχει διαπιστωθεί ότι παρατείνει σημαντικά την επιβίωση των ασθενών με ΧΑΠ. Η χορήγηση οξυγόνου γίνεται με ρινικούς καθετήρες ή μάσκα από διάφορες συσκευές όπως το αέριο οξυγόνο σε οβίδες, το υγρό οξυγόνο και οι συμπυκνωτές οξυγόνου. Περίπου 40% των ασθενών που λαμβάνουν οξυγόνο σε συνεχή χορήγηση είναι δυνατό να βελτιωθούν μετά από ένα μήνα θεραπείας και να διακόψουν τη θεραπεία αυτή.

Η βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών με ΧΑΠ μαζί με την παράταση της ζωής, αποτελούν τους δύο βασικούς στόχους οποιασδήποτε θεραπευτικής προσέγγισης. Οι ασθενείς με ΧΑΠ θα πρέπει να λαμβάνουν συστηματικά υποστηρικτική αγωγή που θα περιλαμβάνει πρόγραμμα φυσικοθεραπείας, αναπνευστικές ασκήσεις, ειδική διατροφή, ψυχολογική υποστήριξη και εργασιοθεραπεία. Θα πρέπει να εκπαιδεύονται ώστε να χρησιμοποιούν σωστά τη φαρμακευτική αγωγή και να συμμορφώνονται στις υποδείξεις των θεραπόντων ιατρών.

Διαβάστε επίσης

• Αν σκέφτεστε να μείνετε έγκυος…
• Κόρντισεπς: επιδράσεις στην αντιγήρανση και στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών
• Φαρμακευτικό Μανιτάρι Κόρντισεπς και Χρόνια Βρογχίτιδα
• Φαρμακευτικό Μανιτάρι Κόρντισεπς και Άσθμα
• Κρύα χέρια και πόδια