Η επίδραση του καφέ στον οργανισμό μας σίγουρα μας απασχολεί όλους. Η καφεΐνη αποτελεί την πιο διαδεδομένη ψυχοδιεγερτική ουσία παγκοσμίως.

Προσλαμβάνεται κατά κύριο λόγο από την κατανάλωση καφέ, όπου περιέχεται και σε μεγαλύτερη ποσότητα, αλλά και από το τσάι, τα αναψυκτικά τύπου κόλα, τα ενεργειακά ποτά και τη σοκολάτα.

Αφού καταναλωθεί, απορροφάται άμεσα από το γαστρεντερικό σωλήνα και  φτάνει στις μέγιστες συγκεντρώσεις της στην κυκλοφορία του αίματος μετά από 30 με 60 λεπτά.

Υπεύθυνο για το μεταβολισμό της είναι το ήπαρ, που τη διασπά σε 3 διμεθυλοξανθίνες, την παραξανθίνη, την θεοβρωμίνη και την θεοφυλλίνη και καθεμία επιτελεί διαφορετικές δράσεις.

Η κατανάλωση καφέ αποτελεί μια καθημερινή συνήθεια για παραπάνω από το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ στην Αμερική το ποσοστό ξεπερνάει το 90%.

Η ευρεία πρόσληψη του καφέ σε όλες τις χώρες του κόσμου, έχει αποτελέσει αφορμή για να διεξαχθεί ένας μεγάλος αριθμός μελετών γύρω από τις ωφέλιμες επιδράσεις της καφεΐνης στον ανθρώπινο οργανισμό.

Είναι σημαντικό η προσλαμβανόμενη καφεΐνη να μην ξεπερνά τα 400 mg ημερησίως, καθώς μεγαλύτερες ποσότητες οδηγούν σε τοξικότητα.

Στον παρακάτω πίνακα αναφέρεται ενδεικτικά η συγκέντρωση καφεΐνης σε διάφορα ροφήματα:

Ροφήματα		Καφεΐνη
Στιγμιαίος καφές		110 mg/200ml
Καφές φίλτρου		145 mg/200ml
Freddo Espresso		120 mg/200ml
Freddo Cappuccino		120 mg/200ml
Espresso		60 mg/30ml
Ελληνικός καφές		50 mg/60ml
Τσάι		35 mg/240ml
Ρόφημα σοκολάτας		15 mg/200ml
Αναψυκτικά τύπου Cola		40 mg/250ml
Ενεργειακά ποτά		77 mg/240ml

Τα οφέλη της κατανάλωσης καφεΐνης

1. Τόνωση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος

Η κατανάλωση καφεΐνης είναι στενά συνδεδεμένη με την τόνωση και την εγρήγορση που προσφέρει σε άμεσο χρονικό διάστημα, αν και η ευαισθησία σε αυτή διαφέρει από άτομο σε άτομο.

Είναι λογικό κατά τη διάρκεια της μέρας να αισθανθούμε αισθήματα κόπωσης και υπνηλίας, κάτι που οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αυξημένη συγκέντρωση αδενοσίνης, ενός νευροδιαβιβαστή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, που τα επίπεδα του μειώνονται κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Η παρόμοια χημική δομή της καφεΐνης με τον συγκεκριμένο νευροδιαβιβαστή, της δίνει την ιδιότητα να ανταγωνίζεται τους υποδοχείς του στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να αναστέλλει τη δράση του και να προκαλεί τόνωση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.

Η παραπάνω διεργασία οδηγεί στην παραγωγή νευροδιαβιβαστών, όπως είναι η νορεπινεφρίνη και η ντοπαμίνη και διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην αυξημένη συγκέντρωση και εγρήγορση, αλλά και στην πρόκληση ευφορίας.

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, η κατανάλωση ενός φλιτζανιού καφέ να αποτελεί μια ευχάριστη εμπειρία και μια συνήθεια που δύσκολα μπορεί να αποχωριστεί κανείς.

Ειδικότερα, η ντοπαμίνη ασκεί τη δράση της στους ίδιους υποδοχείς με την κοκαΐνη και την μεθαμφεταμίνη, κάτι που εξηγεί μεταξύ άλλων, τον εθισμό που προκαλείται στην κατανάλωση καφέ.

2. Μείωση του Κινδύνου για Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 2

Φαίνεται πως η συστηματική κατανάλωση καφεΐνης μπορεί να είναι ένας σημαντικός σύμμαχος στην πρόληψη του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Σε μια συστηματική ανασκόπηση που περιλάμβανε παραπάνω από 200.000 άντρες και γυναίκες φάνηκε αρνητική συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης καφέ και της πιθανότητας εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Πιο συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε πως ο κίνδυνος μειώθηκε κατά 35% σε εκείνους που κατανάλωναν τουλάχιστον 6 φλιτζάνια καφέ σε ημερήσια βάση και 28% σε εκείνους που κατανάλωναν 4 με 6 φλιτζάνια συγκριτικά με εκείνους που έπιναν λιγότερο από 2 φλιτζάνια καφέ.

Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι, παρόμοια προστατευτική δράση έναντι του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 παρουσιάζει και ο ντεκαφεΐνέ καφές, υποδηλώνοντας πως δεν είναι η καφεΐνη εκείνη η ουσία που οδηγεί στη πρόληψη του διαβήτη.

Επίσης, φαίνεται πως η κατανάλωση ντεκαφεΐνέ καφέ μπορεί να μειώσει την γλυκοζιωμένη αιμοσφαιρίνη  (εργαστηριακή εξέταση για τον έλεγχο του σακχάρου), όπως έδειξε προοπτική μελέτη που πραγματοποιήθηκε μόνο σε γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

3. Καφεΐνη και Μεταβολισμός

Η καφεΐνη ασκώντας τη δράση της στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, έχει την ικανότητα να προκαλεί αύξηση του μεταβολικού ρυθμού και της διαδικασίας της λιπόλυσης.

Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της αύξησης της ενδοκυτταρικής μονοφωσφορικής αδενοσίνης, όπου σε αυξημένες συγκεντρώσεις διεγείρει την λιπόλυση.

Η καφεΐνη λοιπόν, ανταγωνίζεται το ένζυμο που διασπά την μονοφωσφορική αδενοσίνη, επιτρέποντάς την αυξημένη παραγωγή της.

Ακόμα, όπως αναφέρθηκε, η πρόσληψη καφεΐνης διεγείρει την παραγωγή νορεπινεφρίνης, η οποία φαίνεται πως εμπλέκεται στη διαδικασία της λιπόλυσης μέσω μιας σειράς βιοχημικών διεργασιών.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε, μελέτησαν ορισμένα συστατικά της διατροφής, μεταξύ αυτών και η καφεΐνη και την πιθανή τους συμβολή στην απώλεια βάρους.

Φάνηκε λοιπόν πως η κατανάλωση 300 mg καφεΐνης ημερησίως, δηλαδή περίπου 3 φλιτζανιών καφέ, οδηγεί σε απώλεια 79 θερμίδων, που αν και σαν αριθμός φαίνεται μικρός, σε εβδομαδιαία βάση σημαίνει 553 θερμίδες, μόνο από την κατανάλωση καφέ.

4. Πρόληψη των Νόσων Parkinson και Alzheimer

Η νόσος του Parkinson ορίζεται ως μια νευροεκφυλιστική διαταραχή, με κύρια συμπτώματα την βραδυκινησία, την ακαμψία και διαταραχές στην στάση και ισορροπία του σώματος.

Τα αίτια της νόσου παραμένουν άγνωστα, αν και θεωρείται ότι η εκδήλωση της οφείλεται στην απώλεια νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου, κάτι που εμφανίζεται λόγω χαμηλών συγκεντρώσεων ντοπαμίνης.

Η κατανάλωση καφεΐνης σε καθημερινή βάση μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη της νόσου, παρέχοντας προστατευτική δράση στους ντοπαμινεργικούς νευρώνες.

Σε μελέτη που διήρκεσε 30 χρόνια παρακολούθησαν 8004 άντρες από 45 έως 68 χρονών και φάνηκε πως εκείνη που κατανάλων 421 mg καφεΐνης ημερησίως είχαν κατά 5 φορές μειωμένο κίνδυνο να εμφανίσουν τη νόσο Parkinson συγκριτικά με εκείνους που δεν κατανάλωναν καφεΐνη.

Η νόσος του Alzheimer χαρακτηρίζεται ως μια προοδευτική και μη αναστρέψιμη νευροεκφυλιστική νόσος, με συμπτώματα όπως είναι η διαταραχή της μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών.

Το 3% των Αμερικανών ηλικίας 65 έως 74 ετών φαίνεται πως πάσχει από τη νόσο, με τον αριθμό αυτό να παρουσιάζει αύξηση. Σημαντική συνεισφορά στην πρόληψη της νόσου φαίνεται να έχει επίσης η κατανάλωση καφεΐνης, όπως προκύπτει από μεγάλο αριθμό ερευνών.

Σε έρευνα που διήρκησε 21 χρόνια σε 875 γυναίκες και 534 άντρες ηλικίας 50 ετών, φάνηκε πως η μέση κατανάλωση καφεΐνης, περίπου 3 με 5 φλιτζάνια ημερησίως, μείωσε την πιθανότητα εμφάνισης για Αλτσχάιμερ κατά 62-64% και της άνοιας κατά 65-70% συγκριτικά με χαμηλότερη κατανάλωση καφέ.

5. Βελτίωση της Αθλητικής Απόδοσης

Η καφεΐνη αποτελεί μια από τις δημοφιλέστερες καταναλισκόμενες ουσίες από τους αθλητές, καθώς πολυάριθμες μελέτες αποδεικνύουν την ευεργετική της επίδραση στην αθλητική απόδοση.

Αν και παλαιότερα η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή την κατέτασσε στη λίστα με τις απαγορευμένες ουσίες, πλέον θεωρείται νόμιμη η κατανάλωση της από τους αθλητές. Μερικές από τις σημαντικότερες δράσεις της κατά την διάρκεια της άσκησης είναι:

• Μειωμένη αίσθηση της κούρασης κατά την άσκηση, μέσω της δράσης της στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα
• Αυξημένη διαθεσιμότητα των λιπαρών οξέων στο αίμα, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση του γλυκογόνου και κατ’ επέκταση την αυξημένη αντοχή
• Βελτίωση της νευρομυΐκής λειτουργίας στους σκελετικούς μύες
• Οι αθλητές που δεν προσλαμβάνουν τακτικά καφεΐνη, είναι πιο ευαίσθητοι σε αυτήν και έτσι η εργογόνος δράση της είναι ισχυρότερη, όταν την καταναλώνουν πριν την άσκηση. Φυσικά η προσλαμβανόμενη ποσότητα καφεΐνης θα πρέπει να εξατομικεύεται για κάθε αθλητή και να μην οδηγούνται σε υπερδοσολογίες, προκειμένου να επιτύχουν το βέλτιστο αποτέλεσμα.

Επίδραση του καφέ: συμπεράσματα

Συμπερασματικά, η πρόσληψη καφεΐνης, ανεξάρτητα από την πηγή προέλευσής της, αποτελεί αναπόσπαστη συνήθεια για τα περισσότερα άτομα, κυρίως μέσω της κατανάλωσης καφέ και τσαγιού.

Η καφεΐνη δεν αποτελεί την μοναδική ουσία στα ροφήματα που την περιέχουν, αλλά συνοδεύεται και από ένα μεγάλο αριθμό αντιοξειδωτικών ουσιών.

Οι ουσίες αυτές είναι κυρίως γνωστές για τις αντικαρκινικές τους ιδιότητες και για την καρδιοπροστατευτική τους δράση, με τον καφέ να αποτελεί πλουσιότερη πηγή από τα φρούτα και τα λαχανικά.

Για παράδειγμα η κατανάλωση ενός φυσικού χυμού με 3 πορτοκάλια παρέχει στον οργανισμό 180 mg αντιοξειδωτικών, όταν ο ελληνικός καφές προσδίδει 223 mg.

Φαίνεται λοιπόν πως είναι πολυάριθμες οι ευεργετικές επιδράσεις της καφεΐνης στον οργανισμό, αρκεί να μη ξεπερνάται η συνιστώμενη ημερήσια δόση, που σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων ορίζονται ως τα 400mg ημερησίως για το γενικό πληθυσμό και τα 200 mg για τις εγκύους.

Τέλος, είναι σημαντικό να μην επιβαρύνουμε με θερμίδες τα καφεϊνούχα ροφήματα που καταναλώνουμε αποφεύγοντας την προσθήκη ζάχαρης και σιροπιών.