Άλλες ονομασίες

Motivation, incentives, motive

Σύντομη περιγραφή – ορισμός

Παρακίνηση είναι η διαδικασία που κάνει ένα ζώο ή ένα άτομο να κινείται προς ένα στόχο. Ο στόχος μπορεί να ικανοποιεί μια βιολογική ανάγκη (όπως όταν τρώμε ένα φρούτο για να πάψουμε να πεινάμε) ή μια κοινωνική φιλοδοξία, όπως να γίνουμε διάσημοι ή πλούσιοι.

Ιστορικά στοιχεία

Οι αρχικές απόψεις των ψυχολόγων ήταν ότι οι άνθρωποι παρακινούνται από ένστικτα και έμφυτους τρόπους συμπεριφοράς. Πίστευαν ότι υπήρχαν τόσα ένστικτα όσες και δραστηριότητες, από την καθαριότητα έως την βιαιότητα. Όμως, την δεκαετία του 1920 η θεωρία των ενστίκτων αντικαταστάθηκε από τη θεωρία των κινήτρων. Σύμφωνα με τη θεωρία των κινήτρων οι βιολογικές ανάγκες είναι αποτέλεσμα στέρησης, η οποία παράγει κίνητρο και ωθεί το άτομο να ικανοποιήσει την ανάγκη αυτή. Η θεωρία αυτή όμως δεν εξηγεί αρκετές ανθρώπινες πράξεις. Έτσι σήμερα η μελέτη της παρακίνησης αναγνωρίζει ότι οι άνθρωποι είναι συνειδητά πλάσματα που σκέφτονται και σχεδιάζουν, θέτουν στόχους και δημιουργούν στρατηγικές για να τους επιτύχουν.

Κοινωνικά κίνητρα

Με τον όρο κοινωνικά κίνητρα ενοούμε τα εκμαθημένα κίνητρα, όπως η ανάγκη για σχέσεις, η ανάγκη για ικανότητα, η ανάγκη για επιτυχία, και η ανάγκη για δύναμη, που συντελούνται μέσω της κοινωνικής εμπειρίας.

Η ανάγκη για σχέσεις αναφέρεται στο κίνητρο να σχετιζόμαστε με άλλους ανθρώπους, να κάνουμε φίλους, να αγαπάμε, να αναζητάμε συναισθηματική στήριξη. Η ζωή μας θα ήταν αφόρητη χωρίς σχέσεις. Η ανθρώπινη ανάπτυξη εξαρτάται από την ικανότητα του παιδιού να νοιάζεται και να μαθαίνει από τους άλλους. Η ενήλικη ζωή εξαρτάται από τις κοινωνικές σχέσεις με φίλους, οικογένεια, συναδέλφους και άγνωστους.

Σχεδόν όλοι οι ενήλικοι εργάζονται. Οι περισσότεροι από εμάς ξοδεύουμε περισσότερη ώρα στην εργασία μας από ότι με την οικογένειά μας. Ως εργασία δεν ορίζουμε βέβαια μόνο τις έμμισθες μορφές της. Οι νοικοκυρές και εθελοντές εργάζονται επίσης. Τα εσωτερικά κίνητρα της ανάγκης για επιτυχία ή δύναμη σχετίζονται με τις συνθήκες εργασίας, οι οποίες επηρεάζουν την παραγωγικότητα και την ικανοποίησή μας. Έτσι σημαντικό ρόλο παίζουν οι προσδοκίες και οι αξίες μας που παίρνουν μορφή μέσα από τις αυτοεκπληρούμενες προφητείες του καθένα από εμάς, δηλαδή από την τάση που έχουμε να πράττουμε ανάλογα με τις προσδοκίες μας κι να τις επαληθεύουμε. Η ανάγκη για ικανότητα εκφράζεται μέσα από το κίνητρο να είμαστε ικανοί στις δραστηριότητές μας και στην αντιμετώπιση νέων καταστάσεων. Η ανάγκη για επιτυχία αποτελεί ένα εκμαθημένο κίνητρο για κάλυψη των προσωπικών μας αξιών επιτυχίας και τελειότητας σε μια συγκεκριμένη περίσταση. Η ανάγκη για δύναμη είναι επίσης ένα εκμαθημένο κίνητρο κυριαρχίας και ελέγχου των άλλων.

Επίδραση εξωτερικών παραγόντων

Τα αποτελέσματα της παρακίνησης δεν εξαρτώνται μόνο από τις προσωπικές μας φιλοδοξίες. Μπορούν να μειωθούν ή να αυξηθούν από την φύση της εργασίας που κάνουμε και από της συνθήκες της. Εδώ σημαντικοί είναι οι στόχοι που θέτουμε ή μας θέτουν και η ανατροφοδότηση που λαμβάνουμε για την πορεία μας. Οι στόχοι λοιπόν για να κινητοποιούν τα κίνητρα πρέπει να είναι ρεαλιστικοί. Οι μη ρεαλιστικοί στόχοι και η ανελαστική συμπεριφορά μας δημιουργούν στρες και δεν μας βοηθούν στην επίτευξη των. Οι απώτεροι στόχοι δίνουν κατεύθυνση και νόημα σε αυτό που κάνουμε ιδιαίτερα όταν αυτό δεν μας ικανοποιεί ή δεν μας αρέσει. Οι στόχοι λοιπόν πρέπει να είναι συγκεκριμένοι, πραγματοποιήσιμοι και χωρισμένοι σε μικρότερους σκοπούς. Επίσης, η ανατροφοδότηση σχετικά με την επίδοσή μας μετά την πραγματοποίηση κάθε μικρότερου σκοπού μας ωθεί στην επίτευξή του. Τέλος, οι συνθήκες εργασίας επηρεάζουν την ικανοποίηση, την υγεία, την ευτυχία και τα κίνητρα για εργασία. Δουλεύουμε λοιπόν πιο αποδοτικά όταν το ωράριο είναι ελαστικό, όταν έχουμε πρόσβαση στη λήψη αποφάσεων, όταν μπορούμε να παίρνουμε πρωτοβουλίες και να θέτουμε προτεραιότητες.